Taal is zuurstofDrs. P | 1919-2015

Hee Zus!

De laatste column alweer. En wat hebben we veel talige onderwerpen besproken! 

Ik kan me nog onze vakantie herinneren van vroeger. We gingen dan met de auto naar Spanje, hup richting de Costa Brava naar Camping Cala Gogo . Daar deden we twee dagen rijden over. Zodra we in Frankrijk gingen tanken riep mama: Es, ga jij eruit en vraag een hotelletje in de buurt. Ik was 12! Ik had nog maar net een half jaartje Frans op school, maar ik ging. Met knikkende knieën vroeg ik bij het pompstation in mijn beste Frans waar we konden logeren. En ik ben mama zo dankbaar dat ze dat deed want dat bravourezaadje heeft mij in mijn verdere leven enorm geholpen om taal veel sneller te leren. Dat is tot nu toe het geval. De persconferentie ben ik vrij snel in twee talen gaan tolken. Echt dat was in het begin ook zweet op mijn bovenlip hoor! Maar het was net alsof ik een zetje in de rug kreeg met de tekst: kan jij wel Es. 

Maar ik heb nu wel de ultieme multi-linguale situatie aan de hand! Je weet ik ben bezig met mijn onderzoek naar de dovengemeenschap hier. Hoeveel doven zijn er en waar heeft men behoefte aan zijn de twee hoofdvragen. Ik ga nu op onderzoek uit in de kunuku om dove mensen te zoeken en te ontmoeten en daarvoor is een dove collega-onderzoeker uit Nederland overgekomen om met mij samen te werken. Maar ja, die moest natuurlijk wel huisvesting hebben. Gelukkig had mijn buurman iets voor haar. De gesprekken tolkte ik voor haar en hem over de sleutel en de data dat ze het huisje in kon etc. Maar nu komt ie.  Zij gebruikt de Nederlandse gebarentaal. Hij spreekt Spaans met een beetje Papiamentu. So far so good, maar waar veel mensen niet bewust van zijn is dat ik niet alleen maar sta te wapperen als tolk, maar natuurlijk ook de dove persoon moet stemtolken. Dus die gebaart, ik zet dat in mijn hoofd om naar Papiaments en dat moet dan uit mijn mond komen. Dan gaat de buurman kletsen, dat is half Spaans half Papiaments en dat zet ik dan in mijn hoofd om naar gebarentaal. Ik merkte dat ik opeens het Engelse woord ‘well’ gebruikte. En dacht; hoe kan dat nou! Engels is helemaal niet nodig hier! Blijkbaar heb ik in mijn hoofd een soort staking dan en worden alle woordenboeken op een hoop gegooid met de mededeling: zoek het zelf effe lekker uit, hahaha!

Wat vind jij het opmerkelijkste van deze smeltkroes van talen op Bonaire? 

Hé zus, 

Misschien werkt het in ons brein dat elke geleerde taal op de eerste plaats probeert te komen, maar door de andere weer naar beneden gedrukt wordt. Ik weet dat het talengebied in je hersenen achter je linkeroor zit. Jammer genoeg, kan je niet een luikje openen om te zien wat zich daar werkelijk afspeelt. 

 Ik heb het meest genoten van woorden die een verhaal vertellen over de mentaliteit en cultuur van een land. Dat het beleefder is om ‘señora’ of ‘mener ‘ te zeggen als je iemand in het Papiaments bedankt en dat het in het Nederlands wat onderdanig overkomt. Dat tijd heilig is in Nederland, maar als je tegen Bonairianen ‘bon dia’ zegt terwijl het middag is, dan krijg je een afkeurende blik. Je begaat bijna een zonde. Of Nederlanders die alle soorten ‘moeten’ vertalen in ‘must’, terwijl je ook should en have to, need, ought, shall en require hebt. De Engelsen en Amerikanen reageren als door een wesp gestoken op dit onbedoeld bevel. En in het Spaans heb je ook zoiets. Het woord ‘sièntate’, dat ‘zit’ betekent en overkomt als een commando, maar eigenlijk heel beleefd ‘gaat u zitten’ betekent. Als een Spaanstalige dat tegen mij zegt pak ik ogenblikkelijk de eerste de beste stoel om op te zitten. Bang dat ik iets verkeerds heb gedaan.

Na 25 columns is het voor mij tijd om een nieuw project te starten: een podcast met gasten die enthousiast over hun laatste gelezen boek vertellen. De voertaal is Nederlands, maar de boeken mogen in het Papiaments, Nederlands, Spaans of Engels zijn. Iedereen kan zich aanmelden bij lindadeveer@livelanguage.nl. 

Taal is macht zei de Franse filosoof Foucault en ik wil er graag aan toevoegen: en meerderde talen geven meer kracht. Ik bedank de lieve en grappige poppetjes Richmar, Esperanza, Zoef, Fleur en Jim, getekend door Naya onze tekenares. Ze waren een inspiratiebron voor mij!

Dag lieve lezers, wij gaan vol enthousiasme door naar het volgende taalproject! Linda start binnenkort haar boekvertelpodcast en Esther begint met een performance act van poezie in Papiaments en gebarentaal. 

Linda en Esther

De zussen Esther en Linda schrijven columns over de vier talen die op de ABC-eilanden worden gesproken. Het bijzondere aan de column is dat er een vijfde taal in de column is verwerkt. Het is dus niet alleen Nederlands, Engels, Spaans en Papiaments, maar ook gebarentaal voor doven. Esther is tolk gebarentaal en Linda geeft les in Nederlands en Engels en spreekt goed Spaans. De reden waarom ze schrijven is dat het best bijzonder is dat op de eilanden minimaal vier talen worden gesproken.

• 
  Auke op zondag: Van zonden en stenen
• 
  Auke op zondag: Van demografie en postbodes
• 
  Auke op zondag: Ezel-bestendig
• 
  Auke op zondag: Time to smile
• 
  Auke op zondag: Tikvandalen
• 
  Auke op zondag: Honderd dagen
• 
  Auke op zondag: Wie zijn fouten verbergt
• 
  Van resorts en doorontwikkelen II