Door Harald Linkels

Fundashon Mariadal heeft hoog en potentieel gevaarlijk spel gespeeld als het gaat om het bedanken van een lokale aanbieder van ambulance vluchten en het in plaats daarvan aantrekken van een nieuwe, buitenlandse maatschappij. 

Zeker nu blijkt dat die laatste niet beschikt over de benodigde vergunningen en de klus dus ook niet conform de eisen zal kunnen klaren. Op grond van de aan haar verleende rechten mag Sarpa namelijk wel vliegen tussen bijvoorbeeld Bonaire en thuisbasis Colombia, maar uitdrukkelijk niet tussen de eilanden onderling. 

Het drama-in-wording bij Mariadal dateert al van vóór augustus 2022, toen de organisatie een zogenaamde Request for Information (RFI) uitstuurde, waarin zij de belangstelling peilde bij bestaande en potentiële Air Ambulance Operators om een overeenkomst aan te gaan na afloop van het contract met het op Bonaire gevestigde Medicair N.V. 

Het RFI leidde bij kenners van de materie direct al tot gefronste wenkbrauwen, door de weinig gangbare eisen en constructies die daarin werden vermeld. Zo moest de toekomstige operator zorgen voor een Nederlandse PH-registratie en een certificering van het Europese Eurami. Of dat nog niet apart genoeg was eiste Mariadal verder de oprichting van een nieuwe Holding, waarin zij zelf 51% van de aandelen zou bezitten en de gezochte operator 49% van de aandelen zou mogen houden. Ofwel: In de nieuwe opzet zou Mariadal de absolute zeggenschap hebben over een operatie op een gebied waarin zij zelf niet deskundig is. Mariadal is -goed om nog eens te benadrukken- een zorgaanbieder en geen vliegbedrijf. De 51% aandeelhouderschap zouden Mariadal de facto maken tot de eigenaar van een vliegtuigmaatschappij.

Hoe onaantrekkelijk de voorwaarden in het RFI waren mag blijken uit het feit dat geen enkele aanbieder zich geroepen voelde informatie te verschaffen, laat staan over te gaan tot het uitbrengen van een offerte. Fundashon Mariadal zat echter geen moment bij de pakken neer, maar zag juist haar kans schoon de opdracht onderhands te gunnen aan de Colombiaanse aanbieder Sarpa. Daarmee was tijdens de COVID-19 periode al enige ervaring opgedaan. 

Drones en elektrisch vliegen

De architect van de RFI was de ‘Unitleider Technische Beheersoperatie’ van Mariadal en zelfbenoemd luchtvaartexpert, Felix Greving, die zich liet bijstaan door onder meer het Nederlandse adviesbureau To70. Greving presenteerde zichzelf de afgelopen jaren in toenemende mate als ‘trekker’ van initiatieven om te komen tot elektrisch vliegen, drones en emissieloze (ambulance)vliegtuigen. Ondanks de waarschuwingen van echte luchtvaartdeskundigen, liet Greving geen kans voorbij gaan om zijn ambities kenbaar te maken, waaronder de introductie van drones voor vervoer van medicijnen en bloed en –in een iets later stadium- ambulancevliegtuigen voortgedreven door elektrische motoren.

Greving werd in zijn enthousiasme en ambities helaas net zo min afgeremd door objectieve deskundigen als door sleutelfiguren binnen Mariadal, zoals algemeen bestuurder Giovanni Frans en financieel directeur Burney Elhage. Integendeel: In plaats van Greving bij de les te houden, stelden zij zich vierkant op achter zijn weinig realistische plannen. Frans jubelde nog maar enkele dagen geleden dat Mariadal nu pas echt goede service aan kon gaan bieden bij spoedeisende uitzendingen, dankzij de nieuwe samenwerking met de Colombiaanse onderneming.

Het ministerie van VWS, dat in een vroeg stadium ook gewaarschuwd werd voor de risicovolle plannen van Greving en Mariadal, koos opvallend genoeg voor een laissez-faire houding ten opzichte van Mariadal en dit specifieke dossier. Het ministerie stelt zich op het standpunt dat het inkopen van de Air Ambulance services een aangelegenheid die puur aan Fundashon Mariadal is. Een vreemde opstelling, gezien de enorme bedragen die er mee gemoeid zijn, de weinige realistische ambities van Mariadal, de enorme maatschappelijke belangen én een aanzienlijk afbreukrisico.

Onhaalbaar en onuitvoerbaar

Interessant is verder het gegeven dat zowel Greving als de bestuurlijke top van Mariadal herhaaldelijk gewaarschuwd zijn voor de risico’s en onrealistische randvoorwaarden van de door hen voorgestane aanpak. In correspondentie die zelfs al teruggaat tot het jaar 2021 wordt aan beide zijden van de oceaan door de luchtvaartautoriteit gewaarschuwd voor de ontluikende plannen van Mariadal, die als ‘onhaalbaar en onuitvoerbaar’ worden omschreven. Dit omdat de opzet die Mariadal met een Foreign Air Operator voor ogen stond, simpelweg niet past binnen bestaande luchtvaartprotocollen in het Koninkrijk, of tussen de CAS-eilanden en andere landen, waaronder en met name Colombia.  

Van recentere datum zijn diverse expliciete, schriftelijke waarschuwingen van de Curaçao Civil Aviation Authority (CCAA) aan zowel Sarpa als Fundashon Mariadal, dat de voorgenomen vluchten van Sarpa tussen de eilanden niet zullen worden toegestaan. Mariadal koos er echter bewust voor de waarschuwingen naast zich neer te leggen en een en ander aan te laten komen op een keiharde confrontatie. Het ziekenhuis probeerde afgelopen dagen tegen beter weten in toch diverse vluchten uit te laten voeren, tot er een heus vliegverbod werd opgelegd door zowel Curaçao als Aruba, waarop de Dutch Caribbean Air Navigation Service Provider (DC-ANSP) liet weten geen aanvragen voor vluchten van Sarpa tussen de eilanden meer in behandeling te zullen nemen.

Het debacle, dat zich nog volop aan het ontvouwen is, zal de gemeenschap naar verwachting een flinke financiële schadepost opleveren. Als blijkt dat Sarpa inderdaad niet mag gaan vliegen -en alles wijst daarop- dan wordt de volgende vraag niet alleen hoe groot de financiële schade is die daaruit voortvloeit, maar met name ook wie daarvoor verantwoordelijk zal worden gehouden, of zelf consequenties uit trekt. 

Publieke gelden

Wat de afloop ook moge zijn, lijkt het aanbevelenswaardig dat een daartoe gespecialiseerde instelling een grondig onderzoek doet naar de gang van zaken over hoe het zo heeft kunnen lopen. Onderzoeksvragen zouden daarbij onder meer kunnen zijn waarom Mariadal zo gebrand was op de samenwerking met specifiek Sarpa, of het aanbestedings- dan wel gunningsproces correct en transparant is verlopen en of Mariadal haar boekje niet te buiten is gegaan, door zich als zorginstelling in te willen laten met de commerciële luchtvaart, met aanwending van publieke gelden. 

Voor wie zich dat afvraagt: De afbeelding van Icarus die zich met wassen vleugels te dicht bij de zon begaf en jammerlijk terug naar de aarde stortte, is niet toevallig bij dit stuk gekozen. Een plaatje van een schoenmaker die zich bij zijn spreekwoordelijke leest houdt, zou minstens zo toepasselijk zijn geweest, maar is moeilijker te vinden.