Een studie, uitgevoerd door Wageningen Environmental Research (WENR) in opdracht van het Wereld Natuur Fonds Nederland (WWF-NL), heeft onderzocht hoe de natuur kan bijdragen aan het verminderen van milieuschade door extreme weersomstandigheden en het verbeteren van de overstromingsresistentie op het eiland.

De onderzoekers hebben bestaande data verzameld, literatuuronderzoek gedaan en gesprekken gevoerd met diverse belanghebbenden op Bonaire. Dit om een ‘pad naar impact’ te beschrijven voor de hydrologische, ecologische en sociaal-economische componenten die het risico op overstromingen verhogen.

De wetenschappers stellen dat een geïntegreerde aanpak nodig is om stedelijke overstromingen en de gevolgen van hevige regenval aan te pakken. De studie wijst uit dat de implementatie van Nature-based Solutions (NbS) kan bijdragen aan het versterken van de overstromingsresilientie op het eiland.

Als onderdeel van deze oplossingen wordt voorgesteld om de vegetatie stroomopwaarts te herstellen, de kunukus (landelijke gebieden) te vergroenen en waterretentie te bevorderen. Dit zou de infiltratie van water in de grond verbeteren en de afstroming vertragen.

Daarnaast zou de revitalisering van rooien (waterlopen) en bufferzones de waterafvoer kunnen vertragen en piekoverstromingen verminderen. Meer ruimte voor groen en water zou zorgen voor een veiligere en gezondere leefomgeving in het stedelijke gebied van Kralendijk, gelegen in het benedenstroomse deel van het eiland.

Afvoer

Extreme regenval in november 2022 had dagenlang een impact op de Bonairiaanse samenleving. Straten in Kralendijk stonden onder water en het afvoerwater vermengde zich met verontreinigende stoffen en rioolwater. Dit was schadelijk voor de koraalriffen rond het eiland. Het ziekenhuis was met uitzondering van noodgevallen twee dagen gesloten en scholen waren een dag dicht. WUR constateert dat er stroomopwaarts een gebrek is aan een (gezonde) bodem met absorptievermogen, wat leidt tot de afvloeiing van water. Het gebrek aan vegetatie en een goed waterbeheersysteem veroorzaakt hoge erosie en afvalwaterproblemen. Dit vergroot het risico op overstromingen van zand, modder en afvalwater in de zee, wat een negatief effect heeft op koraalriffen.

Volgens WWF onderstrepen de vooruitzichten van de klimaatverandering – veranderende weerpatronen, overstromingen en zeespiegelstijging – de urgentie om te gaan werken aan de klimaatbestendigheid op Bonaire. Nature-based solutions (NbS)-implementaties kunnen hierbij ondersteunen. NbS zijn initiatieven die land en zee (zoals graslanden, koraalriffen en mangroven) beschermen, herstellen en duurzaam beheren en tegelijkertijd maatschappelijke uitdagingen aanpakken (denk aan klimaatverandering, burgerrechten, economische ongelijkheid en overconsumptie van natuurlijke bronnen).

Herbegroeiing

Bovenstroomse herbegroeiing, afname van rondlopende geiten, vergroening van kunuku’s en waterbeheer helpen de infiltratie te verbeteren en de afstroming te vertragen. Bovendien kan het opknappen van rooien en bufferzones de afvoer vertragen. Ruimte voor meer groen en effectief waterbeheer zorgt voor een veiligere en gezondere leefomgeving in het benedenstroomse stedelijk gebied in Kralendijk. Met enkele kleine veranderingen kunnen gebouwen ook klimaatbestendiger worden gemaakt. Het opvangen van water van daken verkleint bijvoorbeeld het overstromingsrisico en vormt een zoetwaterbuffer voor droge periodes. Een andere aanpassing is het uitfaseren van beerputten en septic tanks, en het invoeren van een goed afvalwatersysteem.

Dit verkennend onderzoek kan worden gezien als een voorbereiding op een meer diepgaande analyse van de NbS-toepassing op Bonaire. In een vervolgonderzoek moeten het hydrologische systeem en de bodemeigenschappen ter plaatse beter worden bestudeerd. WUR raadt aan om een transitieontwerpproces te implementeren waarbij verschillende belanghebbenden, beleidsmakers en lokale gemeenschappen betrokken zijn bij de implementatie van natuurlijke oplossingen. “De Nederlandse bodem en watersector behoort tot de top van de wereld. Nederland is daarmee bij uitstek uitgerust om Caribisch Nederland klimaatbestendig te maken. “Ik hoop dat deze studie van de WUR een aanzet is voor het Openbaar Lichaam Bonaire, de Nederlandse overheid en de Nederlandse watersector om het advies serieus te overwegen en de natuur leider te laten zijn in het beheer van de openbare ruimte op Bonaire.”, aldus klimaatoplossingen expert Merijn Hougee (WWF-NL). 

Het volledige rapport is te lezen op de website van WUR: https://research.wur.nl/en/publications/nature-based-solutions-for-flood-resilience-on-bonaire-a-scoping-