DEN HAAG – Het totale bedrag aan bijzondere uitkeringen voor Bonaire, Sint-Eustatius en Saba in 2022 steeg aanzienlijk. Van ruim 46 miljoen euro in 2021 naar bijna 74 miljoen vorig jaar. Deze stijging is niet structureel, maar het resultaat van verschillende specifieke maatregelen, waaronder koopkrachtmaatregelen vanwege hoge inflatie en extra fondsen uit het regeerakkoord.

Bijzondere uitkeringen zijn financiële bijdragen die ministers aan deze eilanden verstrekken, bedoeld voor de uitvoering van specifieke publieke taken. Deze uitkeringen zijn gebonden aan strikte voorwaarden – als het geld niet aan het voorgeschreven doel wordt besteed, of als een doelstelling niet wordt gehaald, kan de uitkering worden teruggevorderd.

Een van de opmerkelijke posten in 2022 was een speciale uitkering van bijna elf miljoen euro voor duurzame energie op Saba, naast energietoeslagen van ruim zeven miljoen, als onderdeel van de maatregelen tegen de hoge inflatie.

Minder

Maar het kabinet heeft aangekondigd te streven naar minder bijzondere uitkeringen en meer ‘vrije uitkeringen’ in 2023, in een poging de administratieve lasten voor openbare lichamen te verminderen. 

Een vrije uitkering is een financieringsvorm waarbij geld voor algemene doeleinden wordt verstrekt zonder vooraf vastgestelde voorwaarden.

Er ligt momenteel een onderzoek op tafel naar de verantwoordelijkheden en middelen van de eilanden. Dit onderzoek, uitgevoerd door Ideeversa, is naar verwachting eind juli 2023 gereed en zal zich ook richten op de wijze waarop eilandtaken worden gefinancierd.

Het kabinet benadrukt dat het verminderen van het aantal bijzondere uitkeringen geen doel op zich is. In de toekomst kan er bewust worden gekozen voor meer sturing en specifieke ondersteuning bij bepaalde eilandtaken.

Toetsing

In reactie op het onderzoek van de Algemene Rekenkamer in 2021 heeft het kabinet een toetsingscommissie bijzondere uitkeringen ingesteld, die bestaat uit vertegenwoordigers van verschillende departementen, waaronder BZK en Financiën. In 2022 zijn in totaal 25 nieuwe bijzondere uitkeringen getoetst. Het aantal bijzondere uitkeringen is overigens wel constant gebleven, dit jaar 48 tegen vorig jaar 49.