Meten is weten (deel 3: over cholesterol)

In deze wekelijkse column geeft huisarts en medisch manager bij Zorggroep BES,Wouter van Kempen, informatie over diabetes en een gezonde levensstijl.

Door Wouter van Kempen

Vorige zondag is uitgebreid aandacht besteed aan het meten van de gemiddelde bloedsuiker met een speciale bepaling: HbA1c. Net als bij de bepaling van de bloedsuiker in mmol/l en in mg/dl, zijn er bij de bepaling van het HbA1c helaas ook verschillende waarden. Vroeger werd HbA1c uitgedrukt in procenten (%) maar de huisartsen, specialisten en de gespecialiseerde verpleegkundigen van Zorggroep BES noteren tegenwoordig alles in mmol/mol. Bij gezonde diabetespatiënten is de bloedsuiker onder de 7 mmol/l of onder 126 mg/dl en de HbA1c onder 53 mmol/mol of 7%.

We zullen vandaag dieper in gaan op een andere test die veel gedaan wordt bij de controle van diabetespatiënten. Het gaat om het lipidenspectrum (“cholesterol”). Overigens wordt deze test ook vaak gedaan bij andere mensen, die helemaal geen diabetes hebben. Soms gaat het alleen om een screening.

Vetten/ Lipiden/cholesterol:

In het kort:

• Cholesterol is een belangrijke stof voor het lichaam.
• Uw lichaam maakt zelf cholesterol aan en neemt het op uit voeding.
• Een verhoogd cholesterol is geen ziekte en geeft op zich geen klachten.
• Maar een overschot aan cholesterol kan de bloedvaten nauwer maken.
• Een verhoogd cholesterol is een risicofactor voor hart- en vaatziekten.
• Een hoog cholesterol wordt behandeld met een gezonde leefstijl en soms met medicijnen.

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige stof, ook wel lipide genoemd. Ons lichaam maakt zelf cholesterol aan in de lever. Daarnaast wordt er wat cholesterol opgenomen uit de voeding. Cholesterol is onmisbaar voor het goed functioneren van ons lichaam. Het is een belangrijke bouwsteen voor de wanden van onze cellen en dient als grondstof voor de aanmaak van verschillende stoffen in ons lichaam zoals hormonen. Ook is cholesterol een belangrijke bouwsteen van ons zenuwstelsel waaronder ook de hersenen!

Verschijnselen van een hoog cholesterol

Een verhoogd cholesterol is geen ziekte en geeft op zich geen klachten. Maar als uw cholesterol jarenlang verhoogd is, kan de stof zich in de vaatwand ophopen. Uw bloedvaten worden daardoor nauwer en kunnen op den duur dicht gaan zitten. Dan kunt u problemen krijgen met hart en vaten, bijvoorbeeld angina pectoris (pijn op de borst), nierschade, een hartinfarct of een beroerte.

Verschillende soorten cholesterol

Er bestaat goed cholesterol (HDL-cholesterol) en slecht cholesterol (LDL-cholesterol). Het HDL-cholesterolgehalte van uw bloed mag hoog zijn, dat is juist goed voor uw vaten! Maar door een hoog LDL-cholesterolgehalte kunnen uw bloedvaten verstopt raken en heeft u meer kans op hart- en vaatziekten.

Triglyceriden

Naast cholesterol is vet in het bloed ook aanwezig in de vorm van triglyceriden. De vetten in de voeding bestaan voornamelijk in de vorm van triglyceriden. Een verhoging van het triglyceridengehalte in het bloed treedt kortdurend na elke maaltijd op. Triglyceriden worden normaal gesproken ook snel weer opgenomen uit het bloed. Dan daalt het gehalte in het bloed weer.

Hoe lager het triglyceridengehalte, hoe beter. Een verhoogd triglyceridengehalte draagt namelijk ook bij aan het ontstaan van slagaderverkalking. Maar het is niet zo’n duidelijke risicofactor als LDL -cholesterol. Gezond eten kan vaak helpen om het triglyceridengehalte te verlagen.

Risico op hart- en vaatziekten

Een hoog LDL-cholesterolgehalte is een van de risicofactoren voor het krijgen van hart- en vaatziekten. Andere factoren die de kans op hart- en vaatziekten vergroten zijn diabetes mellitus (suikerziekte), reumatoïde artritis, hoge bloeddruk, roken, stress, overgewicht, weinig lichaamsbeweging, ongezonde voeding en het drinken van meer dan 2 glazen alcohol per dag. De kans op hart- en vaatziekten is voor mannen groter dan voor vrouwen, en neemt toe naarmate u ouder wordt.
Om uw risico op hart- en vaatziekten te kunnen inschatten, kijken we naar alle risicofactoren samen.

Oorzaken van een hoog LDL-cholesterol

De verhouding tussen HDL-cholesterol en het LDL-cholesterol van uw bloed verandert door wat u eet. Door ongezonde voeding gaat het LDL-gehalte omhoog. Ongezonde voeding wil zeggen: weinig groente en fruit, weinig volkorenproducten, veel suiker en veel vet.  Sommige mensen hebben aanleg voor een hoog cholesterol. Het lichaam maakt dan zelf te veel cholesterol aan. Hoe dat komt weten we niet. Uw cholesterol kan ook hoog zijn door een erfelijke stoornis in de vetstofwisseling. Dit komt bij 1 op de 450 mensen voor. In families met deze stoornis komen vaak al vóór het 65 levensjaar hart- en vaatziekten voor.

Onderzoek bij een hoog cholesterol

Het is verstandig om uw cholesterolgehalte te laten meten als er ook andere factoren zijn die uw kans op hart- en vaatziekten vergroten.
De cholesterolwaarden worden gemeten:

• Als u een hart- of vaatziekte heeft of klachten die daarop wijzen, zoals angina pectoris (pijn op de borst bij inspanning), een hartinfarct of een beroerte;
• Als u diabetes heeft;
• Als uw nieren minder goed werken;
• Bij een bloeddruk waarbij de bovendruk 140 mmHg of hoger is;
• Bij mensen die roken en ouder zijn dan 50 jaar;
• Bij overgewicht;
• Als u een ouder, broer of zus heeft die vóór het 65e jaar een hart- en vaatziekte had;
• Of als u een ouder, broer, zus of kind heeft met een sterk verhoogd cholesterol.

Als uit al deze risicofactoren samen blijkt dat uw risico op hart- en vaatziekten echt verhoogd is, krijgt u adviezen voor een gezonde leefstijl. Daarnaast kan het zinvol zijn medicijnen te gebruiken die de kans op hart- en vaatziekten verminderen.

Het cholesterolgehalte wordt gemeten met een bloedprik. U moet hiervoor nuchter zijn.

Dit zijn de normale waarden:

Totaal cholesterol: Een cholesterolgehalte lager dan 5,0 mmol/l is wenselijk. Een cholesterolgehalte boven de 8,0 mmol/l is sterk verhoogd.

LDL-cholesterol: Deze waarde moet zo laag mogelijk zijn. De gewenste waarde voor het LDL is 2,5 mmol/l of lager. 

HDL-cholesterol: Een hoger HDL is dus beter. Hiervoor geldt geen streefwaarde. Een HDL van meer dan 1,0 mmol/l voor mannen en meer dan 1,2 mmol/l voor vrouwen wijst op een lager risico op hart- en vaatziekten.

Triglyceriden: Ook voor het triglyceridengehalte geldt geen streefwaarde. Een waarde lager dan 1,7 mmol/l wijst op een lager risico op hart- en vaatziekten. 

Adviezen bij een hoog cholesterol

Een hoog cholesterol vergroot de kans op hart- en vaatziekten. Daarom is het verstandig om het cholesterolgehalte te verlagen, en om eventuele andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten aan te pakken. De belangrijkste maatregelen zijn:

• Gezond eten
• Voldoende bewegen
• Stoppen met roken
• Zonodig afvallen
• Matig zijn met alcohol
• Vermindering van stress

Als u diabetes mellitus (suikerziekte), reumatoïde artritis of een hoge bloeddruk heeft, is het belangrijk dat die aandoeningen goed behandeld worden. 

Is uw risico op hart- en vaatziekten hoog? Dan heeft u daarnaast medicijnen nodig om uw cholesterol te verlagen. Zo wordt uw risico op hart- en vaatziekten nog kleiner. Ook als u al een hart- en vaatziekte heeft, zijn een gezonde leefstijl en cholesterolverlagers zinvol. Daarmee verkleint u de kans op nieuwe problemen aan hart en vaten.

Of en hoe vaak uw cholesterolgehalte gecontroleerd moet worden, hangt af van al uw risicofactoren voor hart- en vaatziekten.

Als u cholesterolverlagende medicijnen krijgt, wordt vooral uw LDL-cholesterol na 3 maanden gecontroleerd. Vervolgens elke 3 maanden tot het laag genoeg is.

Als u 1 jaar medicijnen gebruikt, bekijkt de huisarts of u ieder jaar bij de huisarts of de gespecialiseerde verpleegkundige op controle moet blijven komen. Dat is ook afhankelijk van uw andere risicofactoren.

Meer informatie over cholesterol

Voor meer informatie over cholesterol kunt u terecht bij het Voedingscentrum.

De informatie over cholesterol is gebaseerd op de wetenschappelijke richtlijn voor huisartsen, de NHG-Standaard Cardiovasculair Risicomanagement.

Lees ook deel 1: Meten is weten en deel 2: Meten is weten

Zorggroep BES
Kaya Amsterdam 25 C
Tel:+599 717-0476