KRALENDIJK – De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft de maximumtarieven voor elektriciteit en drinkwater op de eilanden voor 2023 vastgesteld.

De ACM doet dit jaarlijks en let er daarbij op dat de productiebedrijven voldoende financiële ruimte hebben voor investeringen die nodig zijn om de productie van elektriciteit en drinkwater te verduurzamen. Dat is van belang, omdat op alle eilanden grote verduurzamingsprojecten zijn gepland voor 2023 en ook daarna.

Verduurzaming van de productie van energie en drinkwater op Bonaire, Saba en Sint Eustatius is volgens de ACM niet alleen goed voor het klimaat, maar het zorgt er ook voor dat energie- en drinkwaterprijzen op de eilanden minder afhankelijk zijn van de grillige brandstofprijzen.

De ACM stelt deze maximumtarieven vast op basis van de kosten die de producenten en distributeurs maken. De maximumtarieven voor elektriciteit en drinkwater op Bonaire, Saba en Sint Eustatius zullen per 1 januari 2023, mede als gevolg van de brandstofprijzen, licht stijgen.

Afnemers betalen in de praktijk echter minder voor water en elektriciteit, omdat de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Infrastructuur en Waterstaat aanzienlijke subsidies hebben toegezegd. De ministeries hebben toegezegd om op de rekening aan de afnemer in 2023 de vaste kosten voor het elektriciteitsnetbeheer, het zogenaamde vastrecht, tot nul terug te brengen. Met andere woorden, de afnemer zal geen vaste kosten betalen, maar slechts de variabele kosten, uitgedrukt in het kWh-verbruik.

Bovendien zal het deel van die variabele kosten dat uitkomt boven 0,38 USD per kWh voor de helft worden gesubsidieerd. Ook de drinkwatertarieven worden in 2023 gesubsidieerd op basis van de tijdelijke subsidieregeling drinkwater BES 2018–2024.

Bonaire

Op Bonaire stijgt het maximum-gebruikstarief elektriciteit van ongeveer 0,42 USD/kWh naar ongeveer 0,43 USD/kWh. Echter, vanwege de subsidies, zal dit voor een afnemer neerkomen op een maximum-gebruikstarief van ongeveer 0,41 USD/kWh. Het vastrecht voor elektriciteit wordt zelfs geheel gesubsidieerd. De afnemer zal in 2023 dus niets betalen voor het hebben van een elektriciteitsaansluiting. Voor het verbruik van een gemiddeld huishouden (ongeveer 210 kWh) betekent dit, met inbegrip van de subsidie, dat een afnemer ongeveer 85 USD per maand kwijt zal zijn aan elektriciteit vanaf 1 januari 2023.

De bovengrens voor het pagabon-tarief (prepaid) stijgt van ongeveer 0,63 USD/kWh naar ongeveer 0,68 USD/kWh. Ook hiervoor geldt dat vanwege de subsidies de daadwerkelijke bovengrens uitkomt op ongeveer 0,41 USD/kWh.

Het maximumtarief voor gebruik van drinkwater stijgt van ongeveer 3,74 USD/m3 naar ongeveer 3,91 USD/m3. Voor een gemiddeld huishouden betekent dit een stijging van ongeveer 1,70 USD per maand op de rekening. Het maximum vastrechttarief voor een huishouden stijgt van 41,24 USD per maand naar 43,96 USD per maand. In deze bedragen voor drinkwater is nog geen rekening gehouden met subsidies.

Kamerbrief over nadere uitwerking tijdelijk prijsplafond energie | Kamerstuk | Rijksoverheid.nl

Saba

Op Saba daalt het maximum-gebruikstarief elektriciteit van ongeveer 0,52 USD/kWh naar ongeveer 0,43 USD/kWh. Ook op Saba geldt dat, vanwege de subsidies, dit voor een afnemer neerkomt op een maximum-gebruikstarief van ongeveer 0,41 USD/kWh. Op Saba wordt eveneens het vastrecht voor elektriciteit geheel gesubsidieerd. Voor het verbruik van een gemiddeld huishouden betekent dit, met inbegrip van de subsidie, dat een afnemer op Saba ongeveer 85 USD per maand kwijt zal zijn aan elektriciteit vanaf 1 januari 2023.

Sint Eustatius

Op Sint Eustatius stijgt het maximum-gebruikstarief elektriciteit van ongeveer 0,43 USD/kWh naar ongeveer 0,50 USD/kWh. Echter, vanwege de subsidies, zal dit voor een afnemer neerkomen op een maximum-gebruikstarief van ongeveer 0,44 USD/kWh. Het vastrecht voor elektriciteit wordt geheel gesubsidieerd. De afnemer zal dus ook op Sint Eustatius in 2023 niets betalen voor het hebben van een elektriciteitsaansluiting. Voor het verbruik van een gemiddeld huishouden betekent dit, met inbegrip van de subsidie, dat een afnemer ongeveer 92 USD per maand kwijt zal zijn aan elektriciteit vanaf 1 januari 2023.

Het maximumtarief voor gebruik van drinkwater daalt van ongeveer 8,62 USD/m3 naar ongeveer 5,79 USD/m3. Voor een gemiddeld huishouden betekent dit een daling van ongeveer 28 USD per maand op de rekening. Het maximum vastrechttarief voor een huishouden stijgt van 93,76 USD per maand naar 98,78 USD per maand. In deze bedragen voor drinkwater is nog geen rekening gehouden met subsidies.

Hoe stelt de ACM de maximumtarieven vast?

De ACM stelt elk jaar de maximumtarieven vast op basis van de verwachte kosten die de producenten en distributeurs zullen moeten maken om te leveren en te kunnen blijven leveren. Daartoe onderzoekt de ACM doorlopend de gerealiseerde en verwachte kosten van deze bedrijven en beoordeelt de ACM die kosten op bijvoorbeeld noodzakelijkheid. De verwachte kosten bepaalt de ACM aan de hand van de geplande investeringen door de bedrijven. Ook die plannen betrekt de ACM in haar onderzoek en beoordeling.

Om de bedrijven te prikkelen om zo kostenefficiënt mogelijk te werken, hanteert de ACM het principe van winstdeling. Dat betekent dat als een bedrijf erin slaagt om minder kosten te maken dan geraamd, het bedrijf de helft van het verschil alsnog mag houden als beloning voor die prestatie. Maar als de kosten daarentegen hoger uitvallen, dan krijgt het bedrijf slechts de helft van dat verschil vergoed via de tarieven. De op deze manier behaalde bonus of malus over een bepaald jaar verwerkt de ACM in de maximumtarieven van een volgend jaar.

Waardoor dalen of stijgen de maximumtarieven van elektriciteit en drinkwater?

Stijgingen of dalingen van de maximumtarieven hebben doorgaans meerdere oorzaken, maar de belangrijkste is meestal de ontwikkeling van de internationale brandstofprijzen, omdat de kosten voor het produceren van elektriciteit en drinkwater op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba sterk afhankelijk zijn van de ontwikkeling van die brandstofprijzen. 

Daarnaast spelen ook geplande investeringen een grote rol, omdat een investering in een leiding of installatie doorgaans een relatief grote kostenpost is op het totaal aan kosten. Dat laatste komt mede door de kleinschaligheid van productie en distributie op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba en hun geïsoleerde ligging. Elke investering is dan al snel relatief groot en daardoor merkbaar in tarieven.

Ook spelen incidentele verrekeningen uit eerdere jaren vaak een rol in de tarieven. Een belangrijk voorbeeld daarvan is de zogenaamde winstdeling, zoals uitgelegd in het vorige punt. Ook komt het voor dat bedrijven met succes besluiten van de ACM aanvechten. Vaak heeft ook dat een materiële impact die wordt verrekend in tarieven in latere jaren.

Kortom, de redenen van dalingen of stijgingen zijn meestal niet eenduidig, maar hangen af van vele factoren. De brandstofprijzen zijn daarbij doorgaans de voornaamste.

Wat is de verwachting voor de ontwikkeling van de maximumtarieven in de jaren na 2023?

Dat is lastig te voorspellen, omdat de kosten voor het produceren van elektriciteit op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba nog altijd sterk afhankelijk zijn van de internationale ontwikkeling van de brandstofprijzen. Omdat voor de productie van drinkwater elektriciteit nodig is, geldt dat ook voor drinkwater.

De ACM vindt het daarom belangrijk dat de productie van elektriciteit op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba zo snel en zo veel als mogelijk verduurzaamt, bijvoorbeeld door het aandeel van opwekking met zon en wind te vergroten. Niet alleen is dit in het belang van het klimaat, maar ook wordt hierdoor de afhankelijkheid van de grillige brandstofprijzen verminderd, wat bijdraagt aan stabielere tarieven. 

Welke ruimte hebben de producenten en distributeurs om lagere tarieven in rekening te brengen dan de maximumtarieven?

Producenten en distributeurs bepalen zelf de hoogte van de tarieven die ze in rekening brengen aan de afnemers. Echter, de tarieven mogen niet hoger zijn dan de maximumtarieven zoals de ACM die vaststelt. 

Vooralsnog subsidiëren het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de tarieven op de BES eilanden. Die subsidies komen via de producenten en distributeurs terecht bij de afnemers in de vorm van lagere tarieven. Daardoor lagen de in rekening gebrachte tarieven voor met name kleinverbruikers tot nu toe doorgaans een stuk onder de maximumtarieven. 

Omdat die maximumtarieven zijn vastgesteld op de verwachte kosten die de producenten en distributeurs zullen moeten maken om te leveren en te kunnen blijven leveren, gebeurde het tot nu toe niet vaak dat de daadwerkelijke tarieven onder het niveau liggen van de maximumtarieven minus de subsidies.