Hoe Bonaire vaccinatiekampioen werd

Kralendijk- Hoewel de voortekenen niet gunstig waren, is Bonaire toch verworden tot vaccinatiekampioen van de regio. Het positieve resultaat is tot stand gekomen door een combinatie van gelukkige omstandigheden én slim werk.

In dit artikel kijken wij terug naar de factoren die bij hebben gedragen aan het positieve resultaat, waar het eiland wel eens heel lang haar voordeel mee zou kunnen doen.

Den Heyer

Een onderzoek dat gedeputeerde Nina den Heyer al begin 2021 uit liet voeren naar de vaccinatiebereidheid op het eiland, leverde in eerste instantie dramatische resultaten op. Er bleek een groot verschil in vaccinatiebereidheid tussen de verschillende groepen op het eiland. Met name onder de Papiamentstalige inwoners -veruit de grootste groep- stond in eerste instantie een ruime meerderheid afwijzend, dan wel sterk aarzelend tegenover vaccinatie. Het onderzoek, dat samen met de afdeling Publieke Gezondheid werd uitgevoerd, keek echter niet alleen naar de bereidheid van burgers om zich te laten vaccineren, maar vooral ook naar wat hen tegenhield of wat hen over de streep zou trekken. In tegenstelling tot wat vaak gebeurt, liet Den Heyer zich in sterke mate leiden door de uitkomsten van het onderzoek, vooral als het gaat om de gevolgde communicatiestrategie en de pro-vaccinatie campagne. Daarnaast was de gedeputeerde zichtbaar aanwezig, niet alleen met haar eigen vaccinatie, maar bijvoorbeeld ook met die van haar 2 eigen tieners, op het moment dat vaccinatie ook beschikbaar kwam voor de 12 tot 17-jarigen. “Ik heb een voorbeeldfunctie”, zei Den Heyer hier steeds over.

Nederland

Hoewel de levering van vaccins aarzelend op gang kwam, stelde Nederland -mede door een exploderend aantal besmettingen op het eiland- vaccins versneld en ruimhartig beschikbaar. Dit betekende dat het vaccinatieprogramma in korte tijd enorm kon worden opgeschaald, zonder dat er ooit sprake was van een tekort aan vaccins. Hoewel meer op de achtergrond, stelde Nederland ook expertise beschikbaar om de vaccinatiecampagne goed op te pakken en uit te voeren. Het feit dat Bonaire kon beschikken over het best aangeschreven vaccin, van BioNTech/Pfizer, heeft de vaccinatiebereidheid wellicht verder vergroot.

Besmettingen

Bonaire deed het maandenlang ontzettend goed in het voorkomen van besmettingen, daarbij geholpen door een flinke dosis geluk. Het eiland werd, zelfs enkele maanden na de officieel uitgeroepen pandemie nog aangehaald in internationale media als één van de weinige ‘covid-vrije’ bestemmingen ter wereld. Na een aarzelend begin met een enkel besmettingsgeval hier en daar op het eiland, liepen de besmettingen opeens razendsnel op, tot in totaal bijna 500 personen. Helaas liep niet alleen het aantal besmettingen snel op, maar ook het aantal mensen dat met Covid-verschijnselen in het ziekenhuis belandde. In totaal overleden maar liefst 17 inwoners binnen heel korte tijd aan de gevolgen van Covid. Hoewel Covid-ontkenners dat aantal bagatelliseerden, had het een enorme impact op de beleving van de bevolking. Die zag opeens dat het allemaal geen grap of een ‘onschuldig griepje was, zoals sommigen wilden doen geloven.  

‘Gezag’ en Luinstra

Hoewel Bonaire in eerste instantie wat aarzelend de juiste gezichten zocht en vond bij de Covid-19 voorlichting en campagne, bleek het inzetten van gepensioneerde GGD-arts Marian Luinstra als voorlichter een gelukkige greep. Luinstra, die soms met de nodige moeite, zichtbaar haar best deed om de bevolking óók in het Papiamentu uit te leggen wat de situatie was rondom Covid, leverde een grote ‘gun-factor’ op en de zo dringend benodigde  geloofwaardigheid. Ook Gezaghebber Rijna -soms niet altijd even gelukkig opererend- was continue duidelijk zichtbaar en liet een consistent geluid horen, dat bijna verwerd tot een persoonlijk mantra. “Hou je aan de maatregelen en laat je vaccineren”, zei de gezaghebber bij elke denkbare gelegenheid. Zowel Rijna als Luinstra beantwoordden tijdens soms zeer lange persconferenties, met engelengeduld, de vele -en soms niet altijd even ter zaken doende- vragen van de pers.

Aimed Ayubi

Verslaggever en eigenaar van het radiostation Live99FM, raakte al vrij vroeg besmet met het Covid-19 virus. Hij kwam daarmee ook binnen enkele dagen in het ziekenhuis terecht, door een acuut gebrek aan zuurstof. Ayubi, die een bijzonder herkenbare figuur is onder met name de lokale bevolking, was bepaald niet terughoudend met het geven van informatie over zijn persoonlijke ervaring. Zijn verhaal, dat hij deed in een aantal video opnames van de afdeling Communicatie van het OLB en waarin hij vertelde hoeveel liter zuurstof hij per dag nodig had om überhaupt adem te kunnen halen, maakte diepe indruk. Opeens was Covid-19 geen ver-van-mijn-bed show meer. Het werd zowel herkenbaar als tastbaar voor heel veel inwoners, die tot dan toe aarzelend stonden tegenover inenting of het zelf-ingeschatte risico besmet te raken.

Pers

Bonaire kent een bijzonder drukbezet en divers medialandschap. Voor een klein eiland is er sprake van een absurde hoeveelheid radiostations, televisiezenders, kranten en online media. Al vroeg toonde de pers veel aandacht voor alles rondom Covid-19. Maar het belangrijkste was dat de media zich -een enkele uitzondering daargelaten- opstelde als een onmisbare partner in het doorgeven van belangrijke boodschappen en objectieve informatie. Hierdoor werd een irrationele angst voor het Covid-vaccin niet alleen niet aangewakkerd, maar juist zoveel mogelijk weggenomen. De pers was telkens in groten getale aanwezig tijdens persconferenties en wachtte soms uren om de toegekende twee tot vier vragen te mogen stellen.

Communicatie-afdeling

Hoewel de afdeling Communicatie van het OLB -vooral in het begin- niet altijd even handig opereerde, doorstond zij de vuurdoop die zij met Covid-19 noodgedwongen en in alle hevigheid onderging. De afdeling leek soms wel 24 uur en 7 dagen per week in touw met het uitsturen van de laatste besmettingscijfers, het plannen en uitvoeren van persconferenties en het uitsturen van persberichten. Ook leverde zij een belangrijke bijdrage aan het opstellen van posters en uitvoeren van een campagne om de vaccinatiebereidheid op het eiland te vergroten.

Publieke Gezondheid

De afdeling Publieke Gezondheid verdient meerdere pluimpjes. Ten eerste bezweek zij niet onder de plots toegenomen werkdruk en het grote aantal mensen dat op sommige momenten moest worden getest. Daarnaast is de manier waarop de vaccinatiecampagne is opgezet en uitgevoerd prijzenswaardig te noemen. Wie zich ook liet prikken, iedereen kwam terug met lovende berichten over de organisatie en de vriendelijkheid van de mensen in de prikcentra. Dit overtuigde velen om zich dan toch ook maar in te laten enten. Een aan het begin opgesteld draaiboek voor de uitvoering van de vaccinatiecampagne werd bijna tot in perfectie uitgevoerd.

Door de inspanning van en samenwerking tussen partijen heeft het eiland een zeer hoge vaccinatiegraad weten te realiseren. Op dit moment heeft zo’n 80% van de volwassen bevolking tenminste 1 prik gehad met het Pfizer vaccin. Bijna 70% heeft inmiddels beide prikken gehad.

De grootste uitdaging ligt nu bij een groep die wel het eerste vaccin ophaalde, maar (nog) niet kwam opdagen voor de tweede prik. Niet helemaal duidelijk is waaraan dat ligt. Daarnaast is er de hoop dat met name jongeren tussen de 12 en 17 zich in grote getalen zullen laten vaccineren. Een groep die juist in den beginne vrij sceptisch tegenover het vaccineren stond.

Gezaghebber Rijna gaf al snel aan dat Bonaire streefde naar een vaccinatiegraad van 85%. Hoewel de laatste loodjes -zoals altijd- het zwaarst wegen, komt dat doel dat in eerste instantie zó ver weg en bijna onhaalbaar leek, steeds dichterbij.

In een situatie met sterk oplopende cijfers door de nieuwe Delta-variant, valt op dat Bonaire het relatief goed doet met besmettingscijfers die achterblijven vergeleken bij andere eilanden in de regio. De inspanningen en de bereidheid van de bevolking om zich -na initiële scepsis- massaal in te laten enten zou het eiland wel eens een blijvend voordeel kunnen opleveren, in de nog lange weg naar het volledig herstel.