Hollandse mores tart SGB

Met de aanstelling van de nieuwe algemeen directeur Frans van Efferink en het persbericht dat alles tussen de teruggetreden interim-directeur Lydia Emerencia en de ScholenGemeenschap Bonaire netjes geregeld is, lijkt de rust weergekeerd op de veelgeplaagde instelling voor het voortgezet onderwijs en MBO op Bonaire. Niets is minder waar. Achter de schermen woedt een scherpe strijd die zich kort door de bocht samen laat vatten als Nederland tegen Bonaire. Op dit moment lijkt Nederland het conform de wens van staatssecretaris Sander Dekker te ‘winnen’. Maar tegen welke prijs…?

Paul Janssen

De ScholenGemeenschap Bonaire ligt al sinds de instelling na 10-10-10 rechtstreeks te maken kreeg met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen onder vuur. Vooral de kwaliteit van het onderwijs en de financiële huishouding deugden naar Nederlandse maatstaven niet. Hoewel er eerder hoopvolle stappen waren gezet, leek de relatie te verslechteren vanaf het moment dat Staatssecretaris Sander Dekker, die sinds 2012 de portefeuille Onderwijs op zijn bord heeft, de school tot speerpunt van zijn Caribische beleid maakte. Dieptepunten in de relatie vormen in 2014 de benoeming van Lydia Emerencia tot interim-directeur – als oud-gezaghebber lag zij vanwege het sterk verdedigen van de Bonairiaanse eigenheid niet goed in Den Haag – en als gevolg daarvan in het voorjaar van 2015 de dwingende Haagse eis dat het zittende bestuur, verantwoordelijk voor de benoeming van Emerencia, wegens ‘incompetentie’ op moet stappen. En dat terwijl een audit van onderzoeksbureau CapGemini juist aangeeft dat de school met het verbeterplan op de goede weg is. In april 2015 gooit bestuursvoorzitter Frans Lauxen de handdoek in de ring om, zo hoopt hij, het verbeterplan ‘Excellentie in ontwikkeling’ niet in de weg te zitten.

Een nieuw bestuur onder aanvoering van de jonge, wat schoolbestuurlijke taken betreft geheel onervaren Karel Visser, manager van het familiebedrijf waartoe Karel’s Beach Bar behoort, mag het verbeterplan en de bestuurlijke toekomst van de school verder in goede banen leiden. So far so good.

Bonairiaans karakter

Hoewel de SGB doorlopend op de hielen wordt gezeten door de Staatssecretaris, lijkt het verbeterplan onder leiding van Emerencia vruchten af te werpen. Ze verbetert de kwaliteit van het docentencorps en ze vergroot het Bonairiaanse karakter van de school en het vertrouwen van de primair Papiamentu sprekende bevolking mede door voor het management van de verschillende units directeuren aan te stellen die bekend zijn met de Bonairiaanse cultuur, werkelijk uit de regio komen en zo veel directer en efficiënter met de autochtone docenten en leerlingen kunnen communiceren.

Aan het begin van het seizoen 2015-2016 lijkt het managementteam weer helemaal op orde met vier ervaren unit-directeuren die hun wortels hebben in de regio en de cultuur en sociale omstandigheden werkelijk kennen. Het Bonairiaanse karakter en de Bonairiaanse cultuur lijken gewaarborgd. Maar in plaats van de goede kant op, gaat het vanaf dat moment langzaam mis. De wraak van Den Haag?

Het is moeilijk hard te maken, maar de feiten wijzen wel in die richting. In september 2015 bereikt het bestuur overeenstemming met de Nederlandse overheid over de voortgang van het verbetertraject. Belangrijkste uitkomsten zijn dat er dure ‘procesbegeleiders’ worden aangesteld die namens Nederland de zaak in de gaten houden en dat er een nieuwe algemeen directeur benoemd moet worden omdat het contract met Lydia Emerencia wat Den Haag betreft niet verlengd kan en mag worden. Waarschijnlijk stond Frans van Efferink, sinds 1 april de nieuwe algemeen directeur, toen al in de coulissen klaar. Hij had zich immers voor OC en W in 2014 al ‘bewezen’ als de interim directeur die de Gwendolin van Puttenschool op St. Eustatius met harde hand naar de gewenste Nederlandse maatstaven vormde. Veel hebben de drie maanden die Van Efferink daar actief was overigens niet geholpen. De enige middelbare school op St. Eustatius loopt volgens het laatste inspectierapport nog ver achter op de minimale Nederlandse kwaliteitseisen.

Fraudedossiers

Verdere onrust wordt veroorzaakt door de nieuwe directeur bedrijfsvoering, die naar later blijkt, wat fraudedossiers achter haar naam heeft staan en die in de maanden daarna onder andere een niet geheel integere rol lijkt te spelen bij enkele huur- en onderhoudscontracten. Algemeen directeur Emerencia maakt dit in december 2015 bij het bestuur aanhangig en vervolgens gebeurt er weinig. Op 1 maart 2016 zet Emerencia hangende een onderzoek naar frauduleuze handelingen de directeur bedrijfsvoering op non-actief.

Niet geheel toevallig wordt Emerencia op 2 maart door het bestuur ‘vrijgesteld van werkzaamheden’. Tot de komst van de nieuwe algemeen directeur neemt het bestuur de taken over en doet vervolgens niets met het dossier van de directeur bedrijfsvoering. Een perscommuniqué dat de ontheffing van werkzaamheden niets met een ‘integriteitsprobleem jegens Mv. Emerencia’ te maken heeft, moet de boel sussen en de weg vrij maken voor de nieuwe directeur die voortvarend van start gaat.

Het resultaat tot op heden? De unit-directeur van het VMBO gooit zelf de handdoek in de ring en wil niet eens praten over verlenging van een jaarcontract vanwege de sfeer en de weg die de school bij monde van de nieuwe directeur zegt te gaan. De unit-directeur die de unit Speciale Lesplaatsen (SLP) het afgelopen jaar reorganiseerde en op orde kreeg, krijgt geen contractverlenging en moet vertrekken. Een teamleider van de SLP moet zo werd afgelopen week bekend eveneens het veld ruimen. En de unit-directeur MBO kreeg van Van Efferink een ‘time out’ van enkele weken aangezegd waarna men gaat bezien of er een andere rol voor hem gevonden kan worden binnen de school. Van Efferink schuift direct Inge Berben, directeur van Forma, naar voren vanwege haar ‘kennis van de kwalificatieniveaus van het MBO’ om de unit ad interim te leiden. Inmiddels zijn wel drie capabele unit-directeuren die geworteld zijn in de regio en hart hebben voor de Bonairiaanse zaak en de Bonairiaanse mores op een zijspoor gerangeerd. En waarom? Misschien omdat ze protesteerden tegen de ‘vrijstelling’ van Emerencia, maar de diepere reden maakt Van Efferink terloops duidelijk tijdens een televisie-interview op 16 mei met EnergiaVision, de tv-tak van Radio Energia. ‘De inspecteur heeft aangegeven dat hij eind september weer komt’, zegt de kersverse directeur.  ‘Wij willen absoluut dat er eind september een mooi inspectierapport ligt.’

Vernederlandsing van onderwijs

Het gaat er dus om Den Haag tevreden te stellen en staatssecretaris Sander Dekker zijn gelijk en daarmee zijn triomf te bezorgen.  Terwijl de enige manier om het onderwijs op Bonaire op niveau te krijgen niet is de Nederlandse norm en cultuur door de strot van de leerlingen en docenten ter plekke duwen, maar door te beginnen met respect voor de normen, waarden en cultuur van het eiland. Pas als de plaatselijke docenten en studenten trots zijn op hun wortels en de kans krijgen die uit te dragen, kunnen en willen zij verder, meer, beter…

De Nederlandse overheid zou dat en dus mensen zoals Lydia Emerencia en de weggewerkte unit-directeuren  moeten ondersteunen in plaats van polarisatie in de hand te werken door de Nederlandse visie op cruciale posities door te drukken, louter om gelijk en macht te krijgen. Het met Hollandse mores aanpakken en gedwongen vernederlandsing van het onderwijs op Bonaire zou wel eens een hele dure vergissing kunnen zijn die het welzijn van het eiland en de toekomst van de jongeren fundamenteel in gevaar brengt. En dan hebben we het niet eens over de grondwettelijke vrijheid van onderwijs die op deze manier wederom onder aanvoering van staatssecretaris Dekker met voeten wordt getreden met behulp van publieke middelen. Want Bonaire mag dan een bijzondere gemeente van Nederland zijn, het is absoluut geen Nederland.