Eric Brakke is het hoofd van de afdeling Sociale Zaken en Werkgelegenheid voor de BES-eilanden. De afgelopen maanden dook Brakke enkele keren op in het nieuws rond het coronasteunpakket dat hij moest uitvoeren. Een klokkenluidster trok aan de bel en een uitkeringsgerechtigde deed aangifte. Een terugblik met Brakke hoe hij de aanpak van de coronacrisis heeft beleefd. “Het water stond bij de mensen op de eilanden aan de lippen, we moesten nú handelen.”

“Ik werkte bij Koninkrijksrelaties en ik zat bij Rechtshandhaving Caribisch Gebied. Daarvoor heb ik een lange periode bij Justitie gehad. Sinds 2008 kom ik op de Antillen. Eerst vooral op Curacao, Aruba en Sint Maarten, daarna op de BES-eilanden. Toen ik zo’n drie jaar geleden naar Bonaire vloog om hier te gaan werken, kwam ik erachter dat het mijn twintigste reis naar de Antillen was. Deze eilanden hebben me altijd al geïnteresseerd.

Uitvoeren en adviseren

Ik moet het beleid uitvoeren en zo goed mogelijk toepassen op de lokale situatie; mijn persoonlijke mening is hierbij niet van belang. Om het beleid te veranderen zul je bij de Tweede Kamer moeten zijn, zij beslissen. Daar kun je invloed uitoefenen. Medewerkers vinden het soms lastig, zij komen bij mensen thuis en kennen de situatie heel goed. Ze zouden soms graag meer willen doen.

Zelf probeer ik eigenlijk met één been in beide werelden te staan; ik hoop dat het lukt. Ik probeer te kijken wat goed is voor de eilanden. Het is voor de bewoners hier heel goed als er mensen zijn die weten hoe het in Den Haag werkt, die weten waar ze moeten aankloppen. Aan de andere kant moet ik Den Haag ook uitleggen hoe de situatie hier is, wat hier de mogelijkheden zijn.

De coronacrisis

Neem bijvoorbeeld de coronasteunmaatregelen. Als wij die één op één hadden overgenomen, was het hier volledig vastgelopen.

Het eerste idee was om de EZK-regeling voor bedrijven (zie kader) via Rijksdienst voor Ondernemend Nederland laten lopen, maar die kunnen hier niet uitbetalen. Dan kom je daarna aan bij een brei aan Nederlandse regelgeving die ook moet worden omgezet naar Papiamentu en Engels. Als mensen het niet begrepen, konden ze bellen naar Nederland. Maar je hebt 6 uur tijdsverschil en het kost je zo’n $2 per minuut. Dus wie doet dat nou?

Of wij dan ook die steunregeling wilden doen naast het steunpakket van Sociale Zaken.

Er was behoefte aan acute noodhulp, de situatie op Bonaire door het wegvallen van alle vluchten en cruises was schrijnend. Als iemand aan het verdrinken is, spring je in het water om hem te redden en over de rest heb je het later wel.

Met dat idee zijn we ook de coronacrisis ingestapt. De aanvraag moest zo makkelijk mogelijk zijn om mensen te helpen bij wie het water aan de lippen stond. De controle of er misbruik gemaakt werd van de steun, zou later komen. Zacht aan de voorkant, hard aan de achterkant.  

Je wilt dezelfde steun verlenen als in Nederland, maar de manier waarop gaat hier wel echt anders.

We zijn toen om de tafel gaan zitten met de ondernemersvereniging, de Kamer van Koophandel en lokale bestuurders. Dat was een goed gesprek. Binnen een paar weken hadden we ons plan in de praktijk gebracht. We hebben de ratio van de Nederlandse regelingen genomen en die aangepast zodat het veel eenvoudiger werd.

Om in aanmerking te komen voor coronasteunpakketten moest je inloggen met een DigiD, een online-identificatie. In Nederland werkt dat prima, maar die hebben we hier helemaal niet. Laat staan dat iedereen een goede internetverbinding heeft. Je hoefde hier op de eilanden dus niet in te loggen, je kon een mail sturen als je op onze site de voorwaarden had gecheckt. En als je ergens hulp bij kon gebruiken, mocht je naar ons kantoor komen waar we het samen gingen invullen. Je wilt dezelfde steun verlenen als in Nederland, maar de manier waarop gaat wel echt anders.

Het was gewoon doorpakken, doorpakken, doorpakken.

Op 13 maart ging het luchtruim dicht. Op 30 maart werd de Noodregeling SZW (zie kader) bekend gemaakt. Op 8 april hebben we de eerste betalingen de deur uitgedaan. Dan kan alleen als je je puur op de essentie richt. We dachten toen nog dat het drie maanden zou duren, inmiddels zijn we negentien maanden onderweg. Ja, als je dan bedenkt dat we alle aanvragen in een mailbox binnenkregen, is dat een grote grabbelton geworden. We hebben nu eindelijk overzicht gecreëerd. Het was gewoon doorpakken, doorpakken, doorpakken.

We hebben ruim 97 miljoen dollar uitgekeerd en als je dat afzet tegen de bevolking is dat echt een gigantisch pakket aan steun. En wat hier heel belangrijk was, was snelheid. Snelheid met betalen. Vergeet alle randzaken, dat duurt veel te lang en is niet noodzakelijk.

Controles

Wanneer mensen een aanvraag indienden en de juiste gegevens aanleverden, kregen ze een uitkering uit het steunpakket. Maar, daarbij tekenden ze ook een verklaring waarin stond dat ze strafrechtelijk aansprakelijk waren voor de juistheid van hun gegevens. We zijn uitgegaan van het goede en hebben gezegd: de controle komt later.

Werknemers wisten vaak wel of hun werkgever steun had aangevraagd. Als die uitkeringen niet bij de werknemers terecht kwamen, kwamen ze hierheen om uit te zoeken hoe het zat. Ze wisten ons te vinden bij vragen. Wij stelden dan een onderzoek in. Er zullen ongetwijfeld mensen zijn bij wie de telefoon niet werd opgenomen, maar over het algemeen wisten de meeste mensen ons te bereiken.

We zijn uitgegaan van het goede en hebben gezegd: de controle komt later.

Soms zagen we ook bedrijven die de steun hadden aangevraagd, maar wel gewoon open waren. Dat kon niet. Het personeel dat in de regeling zat, mocht niet werken. Het kon gebeuren dat iemand de regeling niet had begrepen. Wanneer we het idee hadden dat ze moedwillig fraudeerden, dan werd er een strafrechtelijk onderzoek ingesteld. Er is inmiddels iemand veroordeeld.

We voerden tussendoor kleine controles uit. Dan checkten we of mensen nog bereikbaar waren, dat was een van de voorwaarden. Soms nam er niemand op of reageerde er niemand. In dat geval stopten we de uitkering. Meestal werden we dan binnen een paar dagen gebeld met de vraag wat er was gebeurd met de uitkering. Als die personen dan hun goede gegevens aanleverden, kregen ze een week later alsnog hun uitkering.

Tot nu toe is er $260.000 teruggevorderd. Momenteel zijn we bezig met steekproeven om de aanvragen te controleren. Eerst zacht aan de voorkant, maar nu hard aan de achterkant. Daarna kunnen we de balans opmaken. 

Ophef

Iedereen mag aangifte doen, ook de man die mij beschuldigde van machtsmisbruik. Zijn uitkering was tijdelijk gestopt omdat er een probleem was met de contactgegevens. Gelukkig was dat snel op te lossen. Hij vindt dan van alles van mij, al heeft hij me nooit gesproken. Ik lig daar niet wakker van. Het is jammer dat het zo gelopen is en dat die man niet bij ons is gekomen met een klacht. We hebben een gesprek aangeboden, maar dat wilde die persoon niet.

Voor de klokkenluidster geldt hetzelfde. Ik vind het jammer dat zij zich ook niet heeft gemeld. Zij had kritiek op onze aanpak van het steunpakket; dat mag. We zijn vanaf het begin open geweest dat we het op deze manier gingen doen. Het lijkt me beter om de problemen aan te kaarten. Overal waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt. Daarom is het ook zo belangrijk dat mensen fouten melden, zeker als wij een fout maken.

Daarom is het ook zo belangrijk dat mensen fouten melden, zeker als wij een fout maken.

We vangen de signalen op dat niet iedereen bij ons durft aan te kloppen omdat ze afhankelijk van SZW zijn. Dat is lastig. We proberen zelf iedereen te helpen, maar ze moeten dan wel bij ons komen. Er komt een belevingsonderzoek aan en daarmee hopen we inzicht te krijgen waar het beter kan. Is er een belemmering om naar ons te komen? En zo ja, waar zit de belemmering?

Is het misschien een cultuurverschil? We merken dat Europese Nederlanders makkelijker met vragen en klachten bij ons komen. Anderen gaan eerder naar politici of media. We denken dan weleens: waarom is die burger niet naar ons gekomen?

Terugblik

Niet iedereen kon zich vinden in die aanpak, maar ik kan het verantwoorden. We hadden te maken met een enorme noodsituatie. Wat laat je leidend zijn: het potentiële misbruik of alle mensen die hulp nodig hebben? Wij kozen voor hulp. Als we ons meer op misbruik hadden gefocust, hadden we niet zo snel kunnen handelen. De koekenbakkers die misbruik maakten van hulp met maatschappelijk geld, pakken we later wel.

We hebben de noodsteun op de BES-eilanden in drie weken opgezet. We wisten dat het niet perfect zou zijn, maar niets doen was geen optie.

Als ik terugkijk op de coronacrisis, zou ik het niet anders hebben gedaan.

Vanuit het Openbaar Lichaam krijgen we veel positieve reacties en vanuit de bedrijfsverenigingen, vanuit de KvK ook. Met elke regeling en verlenging hebben we met elkaar gepraat. We zijn er niet voor onszelf. Vorige week kregen we van een aantal ondernemers ijstaarten geleverd omdat ze zo blij waren met de coronasteun.

We zijn transparant over onze aanpak geweest. Als ik terugkijk op de coronacrisis, zou ik het niet anders hebben gedaan.”