Caribisch Netwerk | Marit Severijnse

Bonaire heeft als eerste eiland een drijvend kweeksysteem voor vissen. Vissen worden hierin beschermd tijdens de eerste fase van hun leven. “Het idee is dat je ervoor gaat zorgen dat die vis verder komt in zijn leven zonder dat hij wordt opgegeten”, zegt initiatiefnemer Sander van Lopik van Roffa (slang voor Rotterdam) Reefs. “De eerste levenfase van de vis is zo fragiel. Als we dat kunnen beschermen met het kweeksysteem, kunnen we vissen echt een headstart geven.”

Van Lopik begon met Roffareefs als bedrijfje naast zijn werk in het aquarium van Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. “De eerste keer dat ik hier kwam, 2,5 jaar geleden, reed ik met een mountainbike en twee emmers naar zee om eitjes te vangen. Ik had geen idee of dat überhaupt kon. En nu hebben we gewoon een kantoor en lab. Ik heb nog steeds spijt dat we daar geen foto’s van hebben.”

VIDEO

We begrijpen nog niet hoe het rif werkt
Het overgrote deel van de vissen die je ziet zwemmen in aquaria zijn nog nooit gekweekt, vertelt Van Lopik. “In aquaria begrijpen we de vissen zo slecht, dat we 85 procent ook niet kunnen kweken. Dat is wereldwijd zo. Als je dat niet kan, ben je in de basis dus eigenlijk al niet ver genoeg met begrijpen hoe het rif werkt.”

De meeste kweeksystemen worden op land gebouwd, zegt Van Lopik. “Dan stampen we een lab uit de grond wat in dienst staat van de wetenschap in plaats van de natuur. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat we zo weinig vis kunnen kweken. Wij willen de vis terugzetten in zee waar ze vandaan komen, dan moet je dus ook blijven bij de zee.”

Hoe werkt dat dan een drijvend kweeksysteem? “In het kweeksysteem maken we de omstandigheden beter zodat hopelijk meer eitjes het overleven met technologieën die we uit aquaria kennen. En het kweeksysteem is natuurlijk gemaakt zodat het ook hoge golven kan hebben als er bijvoorbeeld storm is”, legt Van Lopik uit.

Zijn we wel nieuwsgierig genoeg? 
Roffareefs vangt visseneitjes en kijkt in een lab welk eitje bij welke vis hoort. Een onderzoek wat nog nooit eerder iemand heeft gedaan. “Dat maakt ook dat we heel weinig weten van de eerste levensfase van vis. We weten meer van de maan dan van het rif!”

Roffareefs vindt ook eitjes van vissen waarvan wetenschappelijk nog nooit is bewezen dat die zich überhaupt voortplanten. “Dat is ons startpunt, dus ik vraag me vaak af of we wel nieuwsgierig genoeg zijn als mens? Hoe gaaf zou het zijn als we straks weten welke vis zich wanneer voortplant en we die eitjes dan ook kunnen vangen?”

In het lab gebruiken ze artificiële intelligentie om uit te vinden welk eitje bij welke vis hoort. “Dezelfde soort techniek die bijvoorbeeld op de luchthavens je gezicht herkent in een scanner. Dat werkt best redelijk”, vertelt van Lopik. “En mijn hoop is dat we op een gegeven moment die vissen helemaal niet meer uit de zee hoeven te halen als we genoeg weten.”

Samenwerking met de vissersmannen 
Roffareefs werkt samen met Natuurorganisatie Stinapa en Piskabon, de belangenbehartiger van de vissers op Bonaire. “Vissersmannen weten dingen die niet zijn opgeschreven, dat betekent niet dat het geen wetenschap kan worden”, zegt Van Lopik. “Zo hebben wij bijvoorbeeld een workshop met de vissersmannen gedaan waarbij we met een jaarkalender erbij hebben gekeken; wanneer vinden jullie vis met eitjes in de buik? Op die manier is er nog nooit naar gekeken.”

Uiteindelijk zou dat kunnen leiden tot beleid over wanneer beter even niet gevist kan worden. “Maar die bal ligt bij de vissers zelf. Daar houden wij ons buiten.”

Bonaire alleen het startpunt
Rond Bonaire alleen al leven meer dan 350 soorten vis, dus het verzamelen van de eitjes kan jaren duren. “We weten nu van 22 eitjes bij welke vis ze horen en we hopen tot zeker 300 te komen. Maar dit is een programma zonder einddatum.”

Roffareefs werkt samen met andere Europese aquaria, die ook eitjes verzamelen in hun eigen aquaria om te onderzoeken. Zo hopen ze een grote database op te bouwen met allerlei soorten vis. Uiteindelijk is de hoop dat landen van over de hele wereld meedoen. “Daarom hebben we expres niet het duurste materiaal gebruikt in de hoop dat iemand aan de oostkust van Afrika het ook zou kunnen doen. Bonaire is gewoon een hele goede eerste stap.”

In het nieuwe jaar gaat Roffareefs naar Saba. “Op een bovenwinds eiland werkt het misschien weer net anders dan hier”, zegt Van Lopik. “Als wij het ze kunnen leren en zij gaan dit ook doen, dan kunnen we vanuit verschillende ecosysteem oogpunten leren over de vissen. Zo willen we langzaam maar zeker meer wetenschappers aan ons binden, want dit kunnen we gewoon niet alleen.”

Natuurherstel 
Roffareefs gelooft dat het kweeksysteem kan helpen om ecosystemen te herstellen. “Als we ook actief mee kunnen helpen aan rifherstel en tegelijkertijd vissen en koralen kunnen uitzetten, dan zou dat natuurlijk nog mooier zijn.”

“Er worden al vaak koralen teruggeplaatst en we gaan er dan vanuit dat die vis wel terugkomt, maar eigenlijk weten we nog niet hoe dat precies werkt”, aldus Van Lopik. “Andersom is het aquarium de enige plek in de dierentuin waar je echt een ecosysteem moet bouwen, omdat anders het koraal het niet overleeft. Dus we hebben een schat aan kennis, die we soms vergeten te gebruiken.”

Bijna alle ‘koralenlabs’ zijn bijvoorbeeld nog op land. “Volgens mij hoeft dat helemaal niet. Ik heb nu inmiddels wel voldoende kennis van hoe je gekkigheid in zee bouwt”, lacht Van Lopik.