Als ik maar genoeg woorden gebruik, zit de waarheid er vanzelf tussen.Comedian Freek de Jonge

Hé zus,

De zussen Esther en Linda schrijven columns over de vier talen die op de ABC-eilanden worden gesproken. Het bijzondere aan de column is dat er een vijfde taal in de column is verwerkt. Het is dus niet alleen Nederlands, Engels, Spaans en Papiaments, maar ook gebarentaal voor doven. Esther is tolk gebarentaal en Linda geeft les in Nederlands en Engels en spreekt goed Spaans. De reden waarom ze schrijven is dat het best bijzonder is dat op de eilanden minimaal vier talen worden gesproken.

Ooit was ik een Engelse gids op Curaçao en vertelde ik vaak aan de passagiers in de bus dat er blauwe en smaragdgroene kolibries op het eiland zijn te vinden die wel 80 keer per seconde met hun vleugels slaan om te blijven waar ze zijn. De Amerikaanse toeristen gaapten me dan aan en ik dacht ik dat ze onder de indruk waren van mijn feitenkennis. Dan gooide ik er nog een schepje bovenop met: ‘With their wind-flapping rates kolibries can hover easily in the air. Totdat een Amerikaan aan het einde van de bustour mij toefluisterde: ‘In English you say hummingbird and not kolibrie.  Rood van schaamte bedankte ik hem voor de tip en ik kon me zelf voor de kop slaan dat ik er gemakshalve van uit was gegaan dat kolibrie ook een Engels woord was. Daarna werd ik voorzichtig met het verengelsen Nederlandse woorden.

Als ik Papiaments probeer te praten, komt mijn slechte gewoonte van vroeger weer naar boven. Als ik een woordje niet weet, steel ik het uit een andere taal. Er zijn namelijk veel Nederlandse, Spaanse en Engelse importwoorden te vinden die dan met een beetje andere uitspraak te begrijpen zijn voor Papiamentstaligen zoals forki (vork), tualet (toilet), yufrow (juffrouw), pelikan (pelikaan), oraño (oranje). Verreweg komen nieuwe woorden uit een andere taal overwaaien, maar soms ontstaan woorden spontaan door een uitvinding of een nieuwe gebeurtenis. Ik kan me zo voorstellen dat het verschijnsel Covid ook schuldig ia aan veel nieuwe woorden. Niesschaamte, anderhalvemeteren en ellebooggroet bestaan echt.

Dan heb je natuurlijk ook woorden die overgenomen zijn uit een bekend boek, de politiek, Twitter, tv-programma’s etc. Het woord ‘regelneef’ heeft jaren geleden zijn weg gevonden naar het woordenboek en hoorde ik voor het eerst in het satirische tv-programma Van Kooten & De Bie. Ik ben benieuwd of er ook woorden in het Papiaments zijn die ook overgenomen zijn uit specifieke gebieden. Weet jij er misschien een paar? 

Hey zus, 

Ik weet niet zo veel over woorden die zijn overgenomen uit specifieke gebieden. Maar ik herken enorm je verhaal als gids! Toen ik gids op de rondvaart in Amsterdam was heb ik ook van die heerlijke fouten gemaakt. Ik zei in het begin : ‘the toilet is in the backside of the boat’ oftewel: het toilet is in het zitvlak van de boot. 

Of hoe vind je deze: de bomen die aan de kant van de grachten staan worden uitgekozen op hun wortels want die groeien recht naar beneden. Zo houden ze de kade ook een beetje stevig en groeien ze niet door de kademuur heen. Ik wist echt in het Frans niet wat ‘wortels’ was, behalve dan die je eet: carottes. De hele Franstalige boot lag in een deuk. En nu zal ik echt nooit meer vergeten dat het ‘racines’ is. 

Weet je wat ik een mooi Covid woord in Papiaments vind? Plama. Ik heb dit woord al heel vaak getolkt bij de persconferentie van de gezaghebber. Bij ‘plama’ denk ik toch echt eerst aan plamuren. Terwijl het ‘verspreiden’ betekent. Het duurt altijd een mili-seconde voordat ik dat gebaar goed maak. Want als ik even niet oplet sta ik in gebarentaal metselen uit te beelden 😊. ‘Pega’ is ook zo lekker. Plakken. Maar ‘pega ku’ betekent heel dichtbij. Die heb ik veel getolkt als er in de persconferentie wordt gesproken over de anderhalve meter afstand en niet dicht bij elkaar gaan staan. Ik zie dan meteen een grote klont mensen die aan elkaar vast zit geplakt!

En dan nog een leuke grap: wij vinden het heel normaal om het te hebben over de Kaya Korona. Maar als ik mijn vrienden in Nederland bel en ik zeg: ‘Ik moet even naar de Kaya Korona zo’, dan hoor ik ze denken: huh? Is er een speciale Covid straat op Bonaire of wat? 

Terwijl het voor ons zo normaal is. Het is gewoon een naam. Punt. Over namen gesproken, hier op Bonaire hebben mensen de prachtigste, maar moeilijk te onthouden voornamen.  Wat vind jij?

Lees de vorige 8 columns op Koninkrijk.nu