Door René Zwart©

Het rapport van de Rijksrecherche over de bestuurscultuur binnen de Bonairiaanse overheid heeft tot verrassend weinig opwinding geleid. Terwijl de conclusie dat zowel de mores als de systematiek ontbreekt om misstanden – zoals corruptie, zelfverrijking, belangenverstrengeling, vriendjespolitiek, willekeur, intimidatie, incompetentie, laksheid en ga zo nog maar even door – tegen te gaan toch voor een neutrale waarnemer schokkend is. De meest gehoorde reactie op het eiland is: ‘Whats new?’ De Rijksrecherche heeft een praktijk opgeschreven waarvan iedereen al vele jaren op de hoogte is en min of meer gelaten voor lief neemt. Dat verklaart ook de scepsis onder de bevolking over de reactie van staatssecretaris Raymond Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dat ,,het roer om moet.”

Het meest opmerkelijke aan het rapport is overigens niet de inhoud, maar het feit dat het bestaat. Binnen de rechtstaat Nederland is de scheiding der machten (trias politica) heilig. Daarin past het niet dat het Openbaar Ministerie zich bemoeit met het openbaar bestuur, anders dan onderzoek te doen indien er sprake is van vermeende strafbare feiten. Voor de Rijksrecherche was er kennelijk aanleiding om de Directie Ruimtelijke Ontwikkeling en Beheer (DROB) vanwege het handelen van enkele individuele ambtenaren onder de loep te nemen. In strafrechtelijke zin heeft dat onderzoek niets opgeleverd want regels die er niet zijn kun je ook niet overtreden. Het is goed dat een onafhankelijke instantie daarover alarm slaat. Maar is de Rijksrecherche wel de aangewezen partij om het openbaar bestuur de maat te nemen?

De opdracht voor het uitbrengen van het ‘bestuurlijk advies’ is gegeven door hoofdofficier Henry Hambeukers. Dat roept veel vragen op. Heeft hij dat op eigen initiatief gedaan en is hij daartoe wel gerechtigd? Hebben politieagenten – met alle respect – wel kennis van zaken om de inrichting van het openbaar bestuur door te lichten? En waarom heeft Hambeukers het rapport aan het Bestuurscollege aangeboden en niet zoals het hoort aan zijn baas, de minister van Justitie en Veiligheid? Het heeft er alle schijn van dat de hoofdofficier zijn boekje te buiten is gegaan. Het is niet aan een – ook nog eens kwantitatief en kwalitatief onderbezet – Openbaar Ministerie om buiten een strafrechtelijk kader overheden op hun functioneren te beoordelen en aanbevelingen te doen.

Het resultaat is er naar: het rapport ontstijgt nauwelijks het niveau van wat je bij een willekeurig happy hour hoort. Als bestuurlijk advies is het ronduit broddelwerk, knullig geredigeerd en inhoudelijk vol suggestieve beweringen die van een flinterdunne bewijsvoering zijn voorzien. En wat heeft de schrijvers bezield om er het Zambezi-onderzoek met de haren bij te slepen? Kennelijk is de voor het OM pijnlijke nederlaag in die zaak nog niet verwerkt. Het bevestigt des te meer het vermoeden dat ook-maar-een-mens Hambeukers zich door frustraties heeft laten leiden.

Frustraties die velen met hem delen. Het openbaar bestuur had in al zijn geledingen (Eilandsraad, Bestuurscollege en ambtelijk apparaat) al veel eerder stevig op de schop genomen moeten worden. Met eerdere alarmerende rapporten van onder meer de Rekenkamer, de Raad voor de Rechtshandhaving, de Nationale Ombudsman en talloze oproepen uit Den Haag om de kwaliteit van het openbaar bestuur te verbeteren is helemaal niets gedaan. De hamvraag is: Waarom eigenlijk niet?