Door Wietze Koopman

De betaalbaarheid van elektriciteit en drinkwater is al jaren een bron van zorg op Bonaire. Nu krijgt Bonaire waar het om heeft gevraagd: wijziging van de Wet elektriciteit en drinkwater BES. Maar het is de vraag in hoeverre Bonaire geholpen wordt met de voorgestelde wijziging. Er is een aanzienlijke kans dat de wetswijziging door ministeries in Nederland wordt aangegrepen om te bezuinigen op de tariefsubsidies die in de huidige wet zijn geregeld. Daarmee komt de betaalbaarheid van stroom en water nog verder in gevaar.

De Wet elektriciteit en drinkwater BES heeft als doel zowel de betaalbaarheid als de continuïteit van elektriciteit en drinkwater te garanderen. Voor continuïteit zijn kostendekkende tarieven nodig; voor de betaalbaarheid zijn er tariefsubsidies van het rijk.
De tarieven zijn inmiddels kostendekkend, maar het doel van betaalbaarheid is op Bonaire niet gehaald. Volgens het CBS waren de kosten voor elektriciteit op Bonaire in het derde kwartaal van 2018 gemiddeld 18% hoger dan in 2017. Kort gezegd omdat kostendekking zorgde voor 24% stijging en de subsidie die stijging slechts beperkte tot 18%. Die stijging is op zichzelf al erg genoeg. Nog erger is dat de hogere lasten van het nieuwe tariefsysteem onevenredig bij kleine gebruikers kwamen te liggen. Bij huishoudens die veelal tot de lagere inkomensgroep behoren. Pagabon-gebruikers betaalden 24% meer, en bij de helft van de overige kleine aansluitingen werd de maandrekening gemiddeld zelfs meer dan 40% hoger. Dit kwam omdat de 2,3 miljoen dollar subsidie voor de helft aan grotere (bedrijfs-)aansluitingen was toegekend. Op Saba en Statia kon het anders. Daar is de subsidie volledig naar de kleine aansluitingen gegaan. Het ligt dus voor de hand de oplossing te zoeken in (het mogelijk maken van) een andere verdeling van de subsidie.

Op verzoek van Bonaire hebben de ministeries van EZK en van I&W echter een ingewikkeld tariefsysteem opgetuigd. Speciaal voor Bonaire. Het ingewikkelde systeem hoeft namelijk niet te gelden voor Saba en Statia. Het is een ondoorzichtig gedrocht met een buitenkant die blinkt van betaalbaarheid. Maar zodra Bonaire dit gedrocht, dit paard van Troje, binnenhaalt, zal na het wegvallen van de blinkende buitenkant blijken dat stroom niet betaalbaarder wordt. Dat subsidies niet worden gebruikt om tarieven te verlagen. Dat er nu hogere tarieven komen en subsidies worden ingezet voor investeringen (bijvoorbeeld in zon- en windenergie) die misschien ergens in de toekomst een lager tarief opleveren. Een slimme zet van het ministerie van EZK: het bespaart op de aparte subsidies die nu voor deze investeringen beschikbaar zijn. Een verborgen bezuiniging.

De aanzienlijke tariefsubsidies voor de elektriciteits- en watervoorziening hebben als doel de gesocialiseerde netwerktarieven in Europees Nederland ook te laten gelden voor Caribisch Nederland. Net als op de afgelegen Waddeneilanden wordt daarmee op de BES-eilanden de betaalbaarheid van deze voorziening bevorderd. Door de tariefsubsidie een ander doel te geven, raakt de socialisering van de vaste netwerktarieven voor Caribisch Nederland buiten beeld.

In Nederland is de socialisering van de tarieven niet aan een plafond gebonden. In Caribisch Nederland komt er wel een plafond: in het wijzigingsvoorstel van Den Haag is nu een subsidieplafond mogelijk gemaakt. Het lijkt erop dat de ministeries een manier hebben gevonden om de – in hun ogen te hoge – kosten van de solidariteit met Caribisch Nederland, te beperken. Dit paard van Troje verbergt een leger aan bezuinigingen en daarmee gepaard gaande tariefsverhogingen op de BES-eilanden.

Klik hier voor de voorgestelde wetswijziging.

Wietze Koopman is oud-inspecteur van belastingen en woont sinds 2003 op Bonaire. Na de staatkundige hervorming in 2010 is hij geïnteresseerd geraakt in de gevolgen van Nederlands beleid voor de bevolking van Bonaire.