Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken is nog maar kort in functie, maar brengt volgende week al een werkbezoek aan Curaçao, Aruba en Sint Maarten. Voor onze correspondent aanleiding de bewindsman te vragen naar het doel van de reis èn zijn kijk op de samenwerking met de Caribische landen.

Door René Zwart©

Den Haag – Minister Stef Blok (VVD) van Buitenlandse Zaken is net terug uit New York en Londen of hij kan de koffers al weer pakken voor een bezoek aan de Caribische landen van het Koninkrijk.

U bent al eens minister geweest, nu bent u Koninkrijksminister. Voelt dat anders?

,,Het Binnenhof is inderdaad vertrouwd terrein. Om nu ook namens de Caribische Koninkrijkslanden minister te zijn vind ik een heel grote eer. Ik zie dan ook enorm uit naar mijn bezoek volgende week.”

Wat is u van uw eerdere bezoeken aan de eilanden bijgebleven?

,,Als minister had ik goed contact met de collega’s van de landen. Toen ik parlementariër was heb ik alle landen van het Koninkrijk ook bezocht. Ik merkte bij die bezoeken hoe trots de inwoners  zijn. Ik vind het daarom nogmaals een eer ook voor Aruba, Curaçao en Sint Maarten minister van Buitenlandse Zaken te zijn.”

U merkte onlangs op het belangrijk te vinden de Caribische landen snel te bezoeken. Waarom is dat belangrijk? En hoe ziet het programma er uit?

,,Als Koninkrijksminister is het belangrijk zo snel mogelijk kennis te maken met de regeringen in de landen. Ik heb na mijn aantreden direct ook al telefonisch contact gehad. Maar persoonlijk contact gaat boven alles. Ik bezoek Sint Maarten, waar ik natuurlijk ook aandacht zal hebben voor de gevolgen van de verschrikkelijke orkaan Irma, Aruba en vervolgens Curaçao. Daar zal ik tijdens het jaarlijkse Koninkrijksoverleg Buitenlandse Betrekkingen met de minister-presidenten van Sint Maarten, Aruba en Curaçao spreken over de buitenlandse belangen en prioriteiten van de Caribische delen van het Koninkrijk. Met alle problemen in buurland Venezuela, waaronder de grensblokkade, is er bovendien veel te bespreken. Ik heb daarom ook nog telefonisch contact gehad mijn met mijn Venezolaanse collega zodat we het daar komende week in onze gesprekken ook over kunnen hebben. Na afloop van het bezoek aan de landen vlieg ik door naar Colombia.”

Dat u als minister van Buitenlandse Zaken naast het ‘eigen’ Nederland nog drie andere autonome landen vertegenwoordigt bij internationale contacten zal gezien de unieke constructie van het Koninkrijk niet makkelijk uit te leggen zijn aan uw gesprekspartners in de wereld.

,,Integendeel, natuurlijk hebben we een bijzondere staatkundige constructie binnen ons Koninkrijk. Mijn collegaministers in Latijns-Amerika en de Cariben zijn hiervan goed op de hoogte. In onze internationale contacten gaan we uit van één buitenlands- en defensiebeleid. Aruba, Curaçao en Sint Maarten kunnen daarbij uiteraard ook hun eigen internationale contacten onderhouden. In Nederland werk ik nauw samen met minister-president Rutte bij bilaterale contacten met andere landen. Dit is niet anders met de Caribische landen van het Koninkrijk. In de VN of tijdens bilaterale gesprekken met landen uit de regio voer ik samen met de ministers-presidenten van Aruba, Curaçao en/of Sint Maarten het woord. En als ze er niet bij kunnen zijn, dan zorg ik dat ik hun belangen verwoord of hun boodschappen meeneem.”

Ervaart u het Koninkrijksverband als een meerwaarde in internationale contacten?

,,Het Koninkrijk is in de regio alom vertegenwoordigd bij internationale organisaties en toppen. Bij sommige organisaties zijn we als Koninkrijk lid, bij andere hebben de afzonderlijke landen eigen lidmaatschappen. Het feit dat we vier minister-presidenten binnen ons Koninkrijk hebben betekent ook dat we vier keer op hoog niveau binnen kunnen komen en internationale contacten kunnen aangaan. Juist vanwege deze unieke positie konden minister-president Rutte en oud-minister-president Mike Eman van Aruba in 2016 aanwezig zijn bij de Summit of the Americas in Panama, waar Castro en Obama elkaar voor het eerst de hand schudden. Het Koninkrijk, Europees én Caribisch, geeft ons ook een ‘unique selling point’ in de regio. De ministers-presidenten van Aruba, Curaçao en Sint Maarten hebben afgelopen jaren het Koninkrijk vertegenwoordigd bij inauguraties, de Organisatie van Amerikaanse Staten, CARICOM en in de VN.”

De belangen van de Caribische delen van het Koninkrijk wegen mee in het buitenlandbeleid

Wij vormen één Koninkrijk, maar de belangen kunnen per land verschillen. Een voorbeeld is de impact van de situatie in Venezuela. Hoe gaat u daarmee om, bijvoorbeeld bij het overleg in EU-verband over eventuele sancties?

,,De situatie in Venezuela heeft overduidelijk een groter effect op de Caribische delen van het Koninkrijk dan op het Europese deel. Bij het bepalen van het buitenlandbeleid over Venezuela spelen de specifieke belangen van de landen dan ook een belangrijke rol. En die nemen we natuurlijk ook in EU-verband mee.”

Ik neem aan dat de situatie in Venezuela en de impact daarvan op de ABC-eilanden hoog op de agenda staat.

,,Venezuela is inderdaad een van de grote onderwerpen tijdens mijn bezoek volgende week. De situatie in dat land is heel erg zorgelijk op politiek, economisch en humanitair gebied en leidt tot  grote migratiestromen naar vooral de buurlanden met een landsgrens. De migratie richting de Caribische landen is kleiner, maar zorgt door de beperkte absorptiecapaciteit wel voor de nodige uitdagingen. Hier bereiden we ons dan ook op voor. Het is wel zo dat op dit moment de lokale autoriteiten constateren dat het overgrote deel van de migranten daar vanwege economisch redenen zijn. Hoewel asielbeleid en opvang in eerste instantie een landsaangelegenheid zijn wordt hard gewerkt aan voorbereidingen voor een eventuele crisissituatie. Het kabinet is continu met de landen in gesprek en luistert naar de zorgen.“

En de eenzijdige door Venezuela afgekondigde, inmiddels bijna drie maanden durende grensblokkade?

,,Ik betreur dat besluit ten zeerste. En wij zijn nog altijd bereid om invulling te geven aan het conceptakkoord dat op 12 januari overeen werd gekomen, maar we wachten op ondertekening door de Venezolanen. Zodra dat akkoord is ondertekend en de grenzen weer open zijn, kunnen wij invulling geven aan de gemaakte afspraken in het akkoord. Maar we houden serieus rekening met een langdurige sluiting van de grens en proberen de negatieve gevolgen die de landen daarvan ondervinden zoveel mogelijk te beperken. Zo worden bijvoorbeeld de ambassades in de regio ingezet om te helpen met het vinden van alternatieve handelsstromen voor groente en fruit. Natuurlijk blijft de inzet van het Koninkrijk tegelijkertijd een normalisering van de situatie en dus het heropenen van de grenzen. Overigens, de territoriale integriteit is niet in het geding. Er spelen geen territoriale disputen tussen het Koninkrijk en Venezuela.”

Welke rol kunt u spelen ten aanzien van de toekomst van de raffinaderij op Curaçao?

,,Bij het zoeken door de regering van Curaçao zal het al snel gaan om een buitenlandse investeerder. Mijn ministerie en zeker ook de ambassades kunnen Curaçao helpen bij het leggen van contacten, meedenken en adviseren. Het in zee gaan met een buitenlandse investeerder voor een dergelijke grote investering als de raffinaderij is geen lichtzinnige keuze. De raffinaderij is immers een belangrijke economische factor in Curaçao. Het is verstandig dat minister-president Rhuggenaath daar degelijk onderzoek naar doet.”

Besluit Kabinet Rutte kan investeerders aantrekken naar de Caribische landen

Alle drie Caribische landen zitten economisch in zwaar weer. Kunnen u en/of de Nederlandse overheid iets voor ze betekenen om hun economie een impuls te geven?

,,De economische ontwikkeling binnen de landen is een autonome aangelegenheid. Daarbij is het wel goed te zien hoe steeds meer informatie en expertise wordt gedeeld en uitgewisseld tussen de landen, bijvoorbeeld op het terrein van landbouwontwikkeling en afvalverwerking. Ook wordt gesproken over gezamenlijke activiteiten in het kader van economische diplomatie. Om volledig te profiteren van de kracht en diversiteit van het Koninkrijk is onlangs door dit kabinet het instrumentarium voor bevordering van handel en investeringen buiten het Koninkrijk opengesteld voor ondernemers uit alle Caribische delen van het Koninkrijk. Ik denk dat dit ook kan bijdragen aan het aantrekken van investeringen naar de landen, o.a. uit Nederland, aangezien het investeerders mogelijkheden biedt economische activiteiten in de regio te ontwikkelen met steun van de Nederlandse overheid. Dit sluit bovendien aan bij de wens van de landen om een hub-functie te vervullen voor bedrijven die activiteiten in Latijns-Amerika willen starten of uitbreiden.”

Hoe belangrijk was de bijdrage van de premiers van Curaçao, Aruba en Sint Maarten aan de campagne voor het verwerven van een tijdelijke zetel in de Veiligheidsraad? Worden de landen nog op een of andere manier betrokken bij de invulling ervan?

,,Na een intensieve campagne is het Koninkrijk gekozen tot niet-permanent lid van de Veiligheidsraad in 2018. Dit resultaat is te danken aan de inzet van alle vier de landen en alle landen zullen bij gelegenheid het Koninkrijk vertegenwoordigen in de Veiligheidsraad. Aruba, Curaçao en Sint Maarten denken met Nederland mee over alle voor hen relevante onderwerpen die in de Veiligheidsraad spelen. Denk bijvoorbeeld aan de duurzame ontwikkeling van kleine eilandstaten. Het Koninkrijk zette het probleem van zeespiegelstijging vorige week al letterlijk in de schijnwerpers op Wereldwaterdag door ‘Waterlicht’ van Studio Roosegaarde naar New York te halen. Pal naast het VN-gebouw gaven metershoge golven van licht aan hoe hoog het water zou staan zonder menselijk ingrijpen. Dit wakkerde de ‘sense of urgency’ aan voor alle gebieden die zich nu of op korte termijn onder het waterniveau bevinden.”

Curaçao bekleedt volgend jaar het voorzitterschap van de OCTA. Is dat vooral leuk voor Curaçao of ziet u daarin ook kansen voor het gehele Koninkrijk, inclusief Nederland?

,,De Overseas Countries and Territories Assocation speelt een belangrijke rol bij de belangenbehartiging en positiebepaling van alle Europese Landen en Gebieden Overzee: de Nederlandse, Britse, Franse en Deense. Deze landen staan voor vergelijkbare uitdagingen, bijvoorbeeld op het gebied van economische ontwikkeling en klimaatverandering. Nederland vindt dat de EU de belangen van deze landen goed moet meewegen bij de formulering van haar beleid en bij de inrichting van het volgende Meerjarige Financiële Kader van de EU. Curaçao kan daar als OCTA-voorzitter een belangrijke bijdrage aan leveren.”