In deze wekelijkse column geeft huisarts en medisch manager bij Zorggroep BES, Wouter van Kempen, informatie over diabetes en een gezonde levensstijl.

Door Wouter van Kempen

Vorige week is aandacht besteed aan het onderwerp gewicht en het meten daarvan. We hebben het gehad over BMI en over de buikomtrek als een manier om een en ander duidelijk te maken. De tabellen die werden gebruikt zijn vooral geschikt voor volwassenen. Vandaag kijken we meer naar de kinderen en hun gewicht.

Steeds meer kinderen zijn te dik. Ook op Bonaire!                                                              

Exacte Cijfers voor Bonaire zijn er nog niet, maar iedereen kan zelf constateren dat het aantal kinderen met overgewicht toeneemt.  In Nederland heeft op dit moment bijna 14% van de jeugd overgewicht. (11% matig overgewicht en 3% ernstig overgewicht en dat noemen we obesitas). Jongens van 4 tot en met 11 jaar hebben vaker overgewicht dan meisjes. Bij obesitas is dat andersom. In de leeftijdsgroep 12 tot en met 17 jaar komt zowel overgewicht als obesitas meer voor bij meisjes dan bij jongens.  Op Bonaire liggen deze getallen zeker hoger!

Wat betekent BMI ook al weer? 

BMI betekent Body Mass Index. Het is een formule die we gebruiken om te zien of iemand te zwaar is.   Dit is het gewicht in kilogrammen gedeeld door de lengte in meters in het kwadraat. Dus lengte keer lengte. Voorbeeld: een kind van 6 jaar weegt 20 kg en is 1.20 m. lang. De BMI is dan 20 gedeeld door 1.20 X 1.20 of 20 gedeeld door 1.44 = 13,9. Een volwassene heeft bij een BMI groter of gelijk aan 25 overgewicht, terwijl er van obesitas wordt gesproken als een volwassene een BMI groter of gelijk aan 30 heeft. Voor kinderen zijn er aangepaste waardes. Zie onderstaande tabel:

Classificatie van BMI per leeftijdsjaar voor jongens en voor meisjes van 2 tot 18 jaar

		Jongens				Meisjes
Leeftijd	Graad 1 obesitas	Graad 2 obesitas	Graad 3 obesitas	leeftijd	Graad 1 obesitas	Graad 2 obesitas	Graad 3 obesitas
2	20,1	22,5	23,6	2	19,8	21,9	23,4
3	19,6	21,2	22,2	3	19,4	21,5	23,2
4	19,3	20,7	21,7	4	19,2	21,6	23,5
5	19,3	20,6	21,7	5	19,2	22,0	24,2
6	19,8	21,0	22,2	6	19,7	22,8	25,5
7	20,6	21,7	23,2	7	20,5	24,0	27,4
8	21,6	23,0	24,9	8	21,6	25,6	29,8
9	22,8	24,6	27,0	9	22,8	27,2	32,3
10	24,0	26,4	29,5	10	24,1	28,8	34,6
11	25,1	28,3	32,2	11	25,4	30,3	36,5
12	26,0	30,2	34,8	12	26,7	31,6	38,0
13	26,8	31,8	36,9	13	27,8	32,6	38,9
14	27,6	32,9	38,4	14	28,6	33,3	39,4
15	28,3	33,7	39,1	15	29,1	33,9	39,7
16	28,9	34,2	39,5	16	29,4	34,3	39,9
17	29,4	34,6	39,8	17	29,7	34,7	39,9
18	30,0	35,0	40,0	18	30,0	35,0	40,0

Er zijn op internet handige tabellen te vinden om het BMI te bepalen. Kijk bijvoorbeeld op https://www.berekenen.nl/bmi/kind.

Wat is er zo erg aan als een kind te zwaar is?                                                                                                   

Een te hoog BMI wijst op een ongezonde levensstijl. Niet altijd meteen schokkend of levensbedreigend, maar soms wel ziekmakend. Wat zijn de mogelijke complicaties van overgewicht en obesitas?

• Orthopedische klachten, zoals pijn in knie- en heupgewricht of de rug
• Diabetes mellitus
• Obstructief slaapapnoe syndroom (ademhaling stopt langdurig tijdens het slapen)
• Afwijkingen in de lever en galstenen
• Risico op hart- en vaatziekten
• Verminderd zelfgevoel

Kinderen kunnen gepest worden op school of op een sportclub. De kans is ook groot dat te dikke kinderen helemaal niet gaan sporten.

Wat is de oorzaak van overgewicht bij kinderen?

Bij 95% van de kinderen met overgewicht of obesitas wordt geen oorzaak gevonden. Dat wil zeggen dat er geen duidelijk herkenbare lichamelijke afwijking of ziekte is te vinden, die het overgewicht veroorzaakt. Het betreft dan de combinatie van een aantal bekende factoren die bij kinderen met overgewicht worden gezien.

• Erfelijke factoren¹
• Weinig beweging
• Te grote energie inname in verhouding tot de behoefte

¹Erfelijke obesitas. Kinderen die een erfelijke aanleg voor obesitas hebben, blijken een normaal geboortegewicht te hebben, maar komen in verhouding tot andere kinderen sneller aan. Op negenjarige leeftijd zijn deze kinderen echter zwaarder en langer en hebben ze meer vetweefsel op hun lichaam, vergeleken met andere kinderen.

Een factor die zeker een rol speelt bij het ontstaan van overgewicht is het niet geven van flesvoeding. Uit tal van onderzoeken blijkt dat als moeders borstvoeding geven dit bescherming biedt voor het ontwikkelen van overgewicht.

Er zijn wel enkele ziekten waarbij overgewicht voorkomt, maar deze zijn allemaal erg zeldzaam. Denk dan te weinig schildklierhormoon of een tekort aan het groeihormoon of te veel bijnierhormoon. Sommige medicijnen zijn dik makend, zoals middelen tegen depressie of epilepsie. Soms wordt een te zwaar kind naar de kinderarts verwezen om dit uit te zoeken.

Behandeling van een kind met overgewicht.

Het belangrijkste is voorkóming van overgewicht. Dat moet al beginnen op de zuigelingen- en kleuterleeftijd. Er is een verband tussen de wijze waarop al in de vroege jeugd wordt omgegaan met voeding en beweging en het op een latere leeftijd dik worden. Om daaraan te werken is het nodig dat niet alleen er gericht op het kind wat wordt gedaan, maar dat het hele gezin kiest voor gezonde voeding en beweging.

De behandeling van een kind met overgewicht kan daarom het beste in gezinsverband plaats vinden. Zeker voor een jong kind is het onmogelijk zich te houden aan leefregels die goed voor hem of haar zijn, als daar de ouders of andere kinderen uit het gezin niet aan meedoen.

Een gunstig effect op het gewicht blijkt voldoende slaap en een gezaghebbende opvoedingsstijl te zijn. Uit onderzoek is gebleken dat wanneer een jong kind voldoende nachtrust krijgt, het gewicht beter in toom te houden is. Wanneer jonge kinderen minstens 10-11 uur kunnen slapen, blijkt dat een belangrijke en goedkope manier van overgewichtbestrijding te zijn. Een gezaghebbende opvoedingsstijl is beschermend en geeft voor een kind duidelijke grenzen aan. Het stellen van grenzen geeft juist voor kinderen duidelijkheid en zekerheid en is voor hen een ondersteuning om een goed gewicht te houden of te krijgen.

Misschien klinkt de term gezaghebbend sommigen streng in de oren. Er wordt mee bedoeld dat de ouder de baas is over wat het kind aan eten en tussendoortjes krijgt. Gezaghebbend is geen strengheid maar een natuurlijk overwicht, over kinderen.

Een opvoedingsstijl waarin het kind zelf kan bepalen wanneer het wil eten, frisdrank wil drinken of televisie wil kijken leidt tot veel meer kinderen met overgewicht. Een ouder die zijn kind stuurt en grenzen stelt is voor zijn kind met overgewicht meer behulpzaam, dan een ouder die het allemaal wel goed vindt wat er gebeurt.

Op Bonaire zijn er initiatieven gaande om iets te doen voor kinderen met overgewicht of obesitas. Te denken valt daarbij aan bewegingsactiviteiten vanuit de kinderfysiotherapie, begeleiding van gezinnen met kinderen met overgewicht. Een diëtist kan ook veel betekenen voor het hele gezin, evenals een psycholoog. Vraag het aan de huisarts of de arts van het consultatiebureau!

Scholen op Bonaire zouden kunnen helpen!

In navolging van veel Nederlandse scholen zouden er duidelijke richtlijnen moeten komen:

• Alleen gezonde drankjes en voeding meenemen naar school
• Bij traktaties zoals bij verjaardagen alleen gezonde zaken aanbieden
• In de kantine van de school alleen gezonde voeding en drankjes
• Regelmatig aandacht besteden aan het onderwerp
• Kinderen die al te zwaar zijn: ouders uitnodigen om samen met het kind te zoeken naar oorzaken en oplossingen.

Lees ook deel 1: Meten is weten en deel 2: Meten is weten deel 3: Meten is weten deel4 : Meten is weten

Zorggroep BES
Kaya Amsterdam 25 C
Tel:+599 717-0476