Het Papiaments gaat een belangrijkere rol krijgen op de Bonairiaanse basisscholen. Alle kinderen moeten straks een basisniveau hebben gehaald, voordat ze naar de middelbare school gaan. Dit schrijft Caribisch Netwerk. 

Op de middelbare school kunnen docenten Papiaments moeilijk lesgeven, omdat de niveauverschillen tussen scholieren te groot zijn. “Wij moeten ze vaak nog leren schrijven en spellen, iets wat eigenlijk op de basisschool had moeten gebeuren”, zegt docent Papiaments Edelmira Marten-Carolina.

Vanaf dit voorjaar probeert het onderwijs daar verandering in te brengen. Leerdoelen en toetsen voor het Papiaments zijn nu duidelijk omschreven: per moment en schoolniveau is bepaald wat de leerling moet weten en kunnen. Aan dit zogeheten ‘referentiekader’ hebben ook docenten van Bonaire zelf meegewerkt.

Papiaments krijgt belangrijkere rol
De voertaal op het eiland is Papiamentu, maar in het onderwijs wordt het nog steeds behandeld als een vreemde taal. In 2010 werd Bonaire een bijzondere gemeente van Nederland, maar pas in maart 2021 is het Papiamentu officieel erkend als taal in het onderwijs op het eiland.

“Een kind moet eerst de eigen taal goed beheersen en dan pas de rest. Maar bij ons op Bonaire is het net omgekeerd”, aldus Marten-Carolina. “Er is geen logica als het gaat om de opbouw daarvan in het onderwijs.”

“Wij zijn een van de weinige plekken ter wereld waar moedertaal een keuzevak is. Mensen zijn bang dat Papiamentu het niveau naar beneden haalt, maar het moet prima kunnen. Kijk naar het Nederlands met Engels en Spaans.”

Papiamentu Docenten lieten al eerder aan Caribisch Netwerk weten dat er veel verschil is in niveau wat het Papiaments op de basisschool betreft, vanwege verschillende nationaliteiten in de klas.Ook zien docenten dat niet alle kinderen gemotiveerd zijn om Papiamentu te leren. “Vaak komt die demotivatie vanuit huis, omdat ze bijvoorbeeld maar een jaartje op het eiland blijven” vertelde bijvoorbeeld Dailisa Ignacio, vakdocent Papiamentu op een basisschool. Ook op de middelbare school is al langer discussie over de rol van het Papiaments op school in vergelijking met het Nederlands. Sommigen docenten vinden dat er te veel focus ligt op het Nederlands als instructietaal. “We moeten kijken wat het kind zelf wil en waar het comfortabel mee is”, vertelde Valerie Anthony, docent Papiamentu.

Het is de bedoeling dat dat verschil in niveau kleiner wordt met een referentiekader, legt taalexpert Nihayra Leona uit. “Omdat het niveau wat kinderen aan het eind van de basisschool moeten halen voor iedereen hetzelfde is. Zo voorkom je dat het Papiaments achterloopt in vergelijking met het Nederlands.”

Blij, maar ook bezorgd om te weinig lesuren
Maar om dat te kunnen bereiken, moet er meer aandacht komen voor het Papiaments op scholen. “We zijn blij dat we het zover hebben kunnen brengen, maar worden de lesuren ook meer?”, vraagt Marten-Carolina zich af. “We vergelijken nu een taal die al een plek heeft, met een taal die nog een plek zoekt.”

“Als je kijkt naar de tijd die nu voor het Papiaments gereserveerd is, is het misschien uitdagend, maar we hebben het nog niet uitgeprobeerd”, zegt Leona.

Volgens projectleider Mariette Hoogeveen is uitbreiding van de onderwijstijd echt nodig om de niveaus te kunnen halen. “We weten dat zo’n vernieuwing a hel of a job is”, zegt Hoogeveen. “Maar de lijnen zijn verschrikkelijk kort.”

De docenten hopen op begeleiding én controle. “Om te zien of de toetsen daadwerkelijk gegeven worden”, zegt Marten-Carolina. Er zijn docenten die het eindniveau 2F ‘te veel gevraagd’ vinden omdat er te weinig lesuren zijn, waarschuwt ze. “Maar ik denk dat de meerderheid toch heel blij is dat er nu richtlijnen bestaan voor het geven van Papiamentu.”

Minderwaardigheidscomplex voor eigen taal
“Het Nederlands krijgt als instructietaal meer aandacht dan Papiamentu”, zegt Danuta Emerencia. Ze werkt op een basisschool als taalcoördinator. Emerencia vindt dat de meertaligheid op Bonaire meer omarmd moet worden.

“Het is heel mooi dat onze kinderen soms meer dan drie talen kunnen verstaan of spreken. Dit zijn onze krachten, dus laten we hierop verder bouwen. We moeten leerlingen motiveren om van talen te gaan houden, ongeacht wat voor een taal het is.”

Volgens Marten-Carolina moet er ook meer bewustwording komen over het belang van de moedertaal voor de rest van je ontwikkeling. “Veel mensen zien niet in dat het belangrijk is om jouw moedertaal goed te begrijpen, zodat je ook andere talen beter kunt leren begrijpen.”

“Ik merk dat er een minderwaardigheidscomplex is voor de eigen taal. Ze vragen me: waar kun je naartoe met Papiamentu? Dan antwoord ik altijd: je hoeft nergens naartoe. Je moet Papiamentu gebruiken als een goede bagage om ergens anders naartoe te gaan.”